Ze zijn principieel tegen de zondagsopenstelling, zeggen alle SGP’ers in hun stemverklaring. Maar: „We hadden geen andere keuze dan dit compromis te sluiten.” Of: „De minst slechte keuze.” Een volgende wil de coalitieafspraken respecteren. Daarom zeggen ze toch ja tegen winkelopenstelling op zondag in drie toeristische dorpen.

Eén SGP’er niet. „Ik volg het standpunt van onze partij”, legt Marcel van den Bosse zijn keuze uit. „Voor mij staat het principe voorop.” Misschien, zegt hij, was het beter geweest dat de SGP de oppositie inging. „Maar dan moet de achterban ook niet mopperen als andere partijen nog meer ruimte voor de koopzondag hadden gegeven.”

Dat laatste is ook precies de reden waarom de gecombineerde fractie van CU-SGP op dit punt een compromis sloot. Zonder ons, meent wethouder Arie Schot, zouden op zondag ook alle winkels open mogen in bijvoorbeeld Aagtekerke en Meliskerke – dorpen waar veel SGP’ers wonen.

Het was kantje boord vorige week in de gemeenteraad: als er nog iemand uit de vijfkoppige CU-SGP-fractie had tegengestemd, dan was het college waarschijnlijk gevallen. Omdat er dan geen meerderheid was voor de coalitieafspraak die CU-SGP maakte met de VVD en de lokale DTV.

Tactiek

Vier jaar geleden gebeurde het voor het eerst in Bodegraven-Reeuwijk: SGP-raadsleden die zelf voor een inperking van de zondagsrust stemmen. Na de verkiezingen afgelopen maart schoof de SGP in vijf gemeentebesturen aan die extra koopzondagen willen invoeren, bleek eerder uit onderzoek van het RD. In Noord-Beveland, Goes en Bodegraven –naar verwachting volgt ook Epe– gebeurde dat echter zónder instemming van de SGP-raadsleden. De situatie in Veere is dus uniek.

In de Zeeuwse gemeente had het niet zover hoeven komen, meent het CDA, als de SGP met de christendemocraten in een coalitie was gestapt. Daar leek het lange tijd ook op. Medio mei lag er een conceptakkoord tussen CU-SGP, CDA en PvdA/GroenLinks. Daarin stond een kleine verruiming van de koopzondag: ondernemers zouden dagen als tweede kerstdag, nieuwjaar en Hemelvaartsdag niet meer hoeven te ruilen met één van de twaalf koopzondagen.

De drie legden het conceptakkoord voor aan hun fracties en besturen. Die wilden de plannen rond de zondag niet meer wijzigen. SGP-wethouder Schot stelt echter dat PvdA/GL hem lang in onzekerheid hield over hun definitieve instemming op dat punt. „Ze schoven het steeds voor zich uit. Een onderhandelingstactiek.”

Vriendjespolitiek

Het CDA is nog altijd verbijsterd dat de CU-SGP de stekker uit de onderhandelingen trok. Toen de plannen bijna rond waren, verscheen er een rapport over SGP-wethouder Jaap Melse. Die had de schijn van belangenverstrengeling gewekt, stond daarin. Melse, die ook aan de onderhandelingstafel zat, stapte op.

Voor het CDA was de kous daarmee niet af. De partij vroeg zich openlijk af of de portefeuille ruimtelijke ordening nog wel in SGP-handen moest blijven. Juist op dat punt was het immers fout gegaan.

„We wilden met een schone lei beginnen”, blikt CDA-onderhandelaar Willem den Herder terug. „Het onderzoek stelde niet alleen Melse, maar ook de CU/SGP in een kwaad daglicht.” Het CDA-raadslid verdenkt de SGP dan ook van vriendjespolitiek met ondernemers uit reformatorische kring. Hij wijst erop dat SGP’er Albert Maljaars zijn zetel eerder al inleverde omdat hij als mededirecteur van een bouwbedrijf werkzaamheden in de gemeente uitvoert. „De partij heeft er kennelijk belang bij om die portefeuilles te hebben en te houden.”

Ook PvdA/GroenLinks, die in maart slechts twintig stemmen minder kreeg dan grootste partij CU/SGP, vond dat ze recht had op de portefeuille ruimtelijke ordening. „Het CDA zat daar wat steviger in”, zegt fractievoorzitter Chris Maas.

In de hoek

Op de zaterdag voor Pinksteren volgt er een cruciaal telefoongesprek tussen SGP en CDA, waarin de laatste opnieuw twijfels uit over de portefeuilleverdeling. „De SGP wilde de belangrijke portefeuille van ruimtelijke ordening per se houden”, beweert CDA’er Den Herder.

Dat laatste ontkent de SGP’er Schot. Volgens hem viel er wel degelijk te praten over een splitsing van de portefeuilles. Het is vooral het wantrouwen van het CDA dat hem veel te ver gaat. „Het CDA zette ons neer als het ondeugendste jongetje van de klas. Zo van: ga nu maar in de hoek staan en wij bepalen wanneer je eruit komt.” Hij vindt het onterecht dat de zaak-Melse „aan de hele partij werd opgehangen.” De houding van het CDA zorgde ervoor dat „elke poging tot voortzetting van de gesprekken bij voorbaat bestemd was te mislukken.”

De alarmbellen gaan af als „het CDA opmerkt dat we moesten oppassen, omdat we er anders uit zouden liggen.” Daarop raadpleegt Schot enkele adviseurs binnen de SGP. Als je nu niet handelt, is de kans inderdaad groot dat je eruit ligt, zeggen die. Daarop belt hij de lokale partij DTV. Of die bereid is een coalitie te vormen.

En dat wil DTV, net als de VVD. Maar ze willen meer: de koopzondag volledig vrijgeven. Daar rolt een compromis uit: in drie toeristische dorpen mogen elke zondag de winkels open. Vooralsnog kon dat alleen in dorpen aan de kust. Straks ook in Oostkapelle, Koudekerke en Vrouwenpolder.

Compromis

„Natuurlijk ben ik principieel tegen zondagsopenstelling”, legt SGP’er Schot uit. „Dit was het meest haalbare. Als we de zondag een vrije kwestie hadden gelaten, had de oppositie onherroepelijk alles opengegooid.” En waren dus ook dorpen als Aagtekerke niet gevrijwaard van de koopzondag. Dankzij de deal bleef ook het ambtsgebed overeind, vertelt hij.

„Ben ik er blij mee? Nee, natuurlijk niet. Liever had ik dat alle winkels gesloten waren. Vergeet niet: in het toeristische gedeelte mochten ondernemers al open. Dat stuk is nu alleen uitgebreid.”

En wat de portefeuilles betreft? „Ik heb de andere partijen eerst laten kiezen”, zegt Schot. „Terwijl normaal gesproken de grootste partij als eerste kiest. Ruimtelijke ordening bleef over.”

Rancune

De oppositie ruikt bloed. Vooral het CDA vertelt maar al te graag dat de SGP haar principes te grabbel gooit. Via een ingezonden brief in het RD, in mails aan de SGP-achterban, tijdens de raadsvergadering. „U koos ervoor om met andere partijen in zee te gaan en hebt toen de zondag opgeofferd”, bijt CDA-raadslid Wisse de mannenbroeders toe, als het voorstel op de agenda staat. Zowel PvdA/GL als CDA steunen het coalitieplan niet.

Schot heeft moeite met de opstelling van het CDA. „Want ze doet dat niet uit principe, maar om ons te beschadigen. Daar zit rancune achter.” Op de herhaalde vragen naar de positie van het CDA krijgt de SGP in de raadsvergadering geen antwoord. Bij hen is de zondag niet in veilige handen, is dan ook de overtuiging van de SGP.

Als de bevolking om ruimere openstelling vraagt, valt daar met het CDA inderdaad over praten, zegt Den Herder. Hij vindt de SGP-verdediging „een lachertje, als je ziet dat ze zelf de zondagsrust overboord gooit, zonder het draagvlak in de dorpen te onderzoeken.”

Had de SGP niet beter de oppositie kunnen ingaan? „Wat had je dan gehad?” vraagt Schot. „Met vijf man kun je politiek gezien bijna niets klaarmaken. Nu zitten we aan de bestuurlijke tafel, waar je zaken kan afremmen en vertragen. In een toeristische gemeente als de onze houd je de koopzondag niet tegen. Wel kun je die in banen leiden.”

Hoofdbestuur: Houd lijn vast

Het hoofdbestuur van de SGP was betrokken bij de „complexe situatie” in Veere, zegt voorzitter Peter Zevenbergen. Hij wil zich niet specifiek uitspreken over de keuze van de Zeeuwse SGP-raadsleden. „Je moet de situatie heel goed kennen wil je er evenwichtig over kunnen oordelen.” Wel wijst hij op de lijn van het hoofdbestuur dat SGP’ers moeten inzetten op verbetering van de zondagsrust en niet dienen in te stemmen met een verslechtering van de bestaande situatie. „We hebben geadviseerd om te proberen die lijn vast te houden.”

De SGP heeft een commissie in het leven geroepen die zich moet bezinnen op ingewikkelde kwesties rond de koopzondag. Bijvoorbeeld in herindelingsgemeenten waar een deel wel en een deel geen koopzondag kent.