Ook gepest bij christelijke ouderen
Niet alleen scholieren kunnen elkaar het bloed onder de nagels vandaan halen. Ook bejaarden in reformatorische kring maken elkaar soms het leven zuur, blijkt in deze Week tegen Pesten.
Doen we het zonnescherm omlaag of niet? Die vraag kan de gemoederen onder ouderen behoorlijk verhitten, zegt Lenie de Jong. Ze is manager bij het reformatorische verpleeghuis Salem in Ridderkerk, dat zorg biedt aan zo’n 160 bewoners. Andere bronnen voor ergernis: vrijpostigheid en luidruchtigheid. „Iemand die op de voorgrond treedt en zich bemoeit met andermans visite, kan fricties veroorzaken.” Een akelige vorm van pesten is het uitsluiten van andere senioren. Bijvoorbeeld door hen tijdens de maaltijd te weren van een tafeltje, zegt De Jong.
Schilderijtjes
Doordat senioren in een verpleeghuis op elkaars lip zitten, kunnen er snel onderlinge fricties ontstaan. „Sommige bewoners nemen letterlijk nogal ruimte in in de gezamenlijke huiskamer. Ze zetten daar veel planten neer en hangen er schilderijtjes op. Dat kan irritaties geven.”
Juist bij senioren die gebukt gaan onder lichamelijke kwalen kan de veerkracht ontbreken om inschikkelijk te zijn, weet De Jong, bijna een kwarteeuw werkzaam bij Salem. „Als je bijvoorbeeld last hebt van ernstige vermoeidheid en pijn, kun je als het ware niet veel ruimte hebben in je denkvermogen om begrip te tonen voor een ander.”
Wrijvingen binnen de groep senioren met vormen van dementie vormen een aparte categorie. „Een bewoner met dementie weet soms niet meer welke spullen van wie zijn. Dat pakt hij de Bijbel, een sjaal of het theekopje van zijn buurvrouw, of rommelt hij in haar handtasje. Dat kan natuurlijk tot irritaties leiden.”
Om pesterijen de kop in te drukken, probeert het personeel „rustig het gesprek aan te gaan” met de senioren. „Stel dat er onenigheid is over een zonnescherm. Je kunt afspreken dat mensen die niet willen dat de zon in hun gezicht schijnt, een plekje uit de zon zoeken.” Als er zich fricties voordoen binnen de groep mensen met dementie probeert het personeel de senioren erop te wijzen dat afwijkend gedrag te maken heeft met iemands ziekte.
Om „geharrewar” de wereld uit te helpen, wordt in een enkel geval („misschien eens per jaar”) voor een oudere een plaats in een andere huiskamer gezocht.
Tijdens kerkdiensten of bijvoorbeeld de Bijbelkring probeert de pastoraal medewerker bewoners erop te wijzen hoe „de omgang met elkaar gestalte moet krijgen”, zegt De Jong, die benadrukt dat pesterijen bij Salem „geen groot probleem” zijn. Ze oppert om het met senioren bijvoorbeeld te hebben over Maria, Martha en Lazarus, die onder één dak woonden. „Daar waren ook fricties, maar centraal stond het geloof in Jezus.” Ze wil niet „te pas en te onpas belerend” zijn. „Ik toon vooral begrip voor de bewoners. Het is nogal wat om op je oude dag ineens met wildvreemden te moeten samenwonen. Ik kan na een dag werken terug naar mijn eigen huis.”
Net als op het schoolplein kunnen zich ook in een zorgcentrum groepjes vormen, zegt Roos Hofland, coördinator vrijwilligerswerk en welzijn bij het christelijke woon-zorgcentrum Neboplus in Barneveld. Dat kan tot vervelende situaties leiden, zoals het uitsluiten van nieuwkomers aan de eettafel in een gezamenlijke ruimte. „Regelmatig wijzen we erop om respect voor elkaar te hebben. Ook als iemand anders denkt dan jij.”
Nieuwkomers introduceren vereist behoedzaamheid. „We zetten iemand niet zomaar ergens aan een eettafel. Als een mevrouw er tegen opziet om een gezamenlijke activiteit te bezoeken, ga ik met haar mee. Om haar over de drempel te krijgen. Je wilt niet dat iemand zich opsluit in de eigen kamer.”
Bij fricties wil het zorgcentrum het gesprek aangaan met kijvende ouderen. „We kunnen iemand erop wijzen dat het onrechtvaardig is om onwaarheden te vertellen. Feit is wel dat het lastig is om iemand op latere leeftijd nog te veranderen; mensen hebben hun nukken.”
Doordat ouderen langer zelfstandig blijven wonen, zijn senioren die uiteindelijk wél bij de reformatorische Zorggroep Sirjon komen, kwetsbaarder dan vroeger, stelt zegsman Henk van Dijk. Dat betekent meer „onbegrepen en ongewenst” gedrag onder de senioren in de woon-zorgcentra in Barneveld en Rijssen. „Door beginnende dementie kan iemand lijden aan decorumverlies en bijvoorbeeld storende taal gebruiken. Maar dat is nog geen moedwillig pesten.”
Deel 1 van een tweeluik in verband met de Week tegen Pesten. Woensdag: pesten in het reformatorisch onderwijs.