Afvallen? Prima, zeggen veel mensen met overgewicht, maar wel zo snel en zo makkelijk mogelijk. En wat is er dan handiger dan een spuit die je hongergevoel dempt? Zo steeg de populariteit van medicijnen als Ozempic en Wegovy afgelopen jaren razendsnel. Traditionele methoden als Weight Watchers, die leren je eetgewoonten aan te passen, hadden het nakijken.

Ook de beroemde Amerikaanse tv-presentatrice Oprah Winfrey switchte van methode naar medicatie. Winfrey promootte Weight Watchers jarenlang als ambassadeur, maar brak vorig jaar met het bedrijf. „Op wilskracht afvallen lukt niet”, stelde Winfrey. „Obesitas is een ziekte.” En dus stapte ze over op medicijnen. Daarop stortte de aandelenkoers van Weight Watchers in – het begin van het einde, blijkt nu deze week een faillissement is aangevraagd.

Afvallen is niet makkelijk, erkent dr. Kirsten Berk, voedingswetenschapper, diëtist en onderzoeker bij het Erasmus MC. „Ik snap dat gewichtsreducerende medicijnen een steuntje in de rug geven, want je hebt minder trek in eten. Als extra behandelmethode is dat prima. Maar het is geen goede ontwikkeling dat mensen steeds sneller naar een afslankmedicijn grijpen. Zeker niet als ze dat niet combineren met beweging en goede begeleiding bij een dieet.”

Spiermassa

Obesitaspatiënten komen volgens de Nederlandse richtlijnen pas in aanmerking voor medicatie als ze een jaar gewerkt hebben aan een verandering van leefstijl. „Dat is niet voor niets”, legt Berk uit, die wijst op bijwerkingen van de afslankspuit, zoals misselijkheid en braken. „Zonder een verandering van dieet krijg je sneller bijwerkingen, waardoor mensen soms moeten stoppen met het medicijn.”

Die andere leefstijl is volgens haar ook belangrijk omdat door medicijngebruik een gebrek aan voedingsstoffen en eiwitten op de loer ligt. Ozempic en Wegovy zorgen immers voor een vol gevoel. Het weinige voedsel dat mensen binnenkrijgen moet dus voldoende en volwaardig zijn. „Anders verlies je niet alleen vetmassa, maar ook veel spiermassa. Dan gaat je conditie achteruit.”

Daarbij komt, legt Berk uit, dat mensen weer aankomen zodra ze stoppen met spuiten. Alleen als ze hun leefstijl structureel hebben aangepakt, zullen ze op gewicht blijven. „Anders zul je je leven lang medicatie moeten blijven gebruiken. En we weten de langetermijneffecten nog niet goed, bijvoorbeeld over gebruik tijdens de zwangerschap.”

Veel mensen houden lijnen of een gezond dieet op lange termijn niet vol. De kilo’s komen weer terug. Een medicijn lijkt dan een makkelijke oplossing. „Net als bij iedere andere chronische ziekte heb je langdurige behandeling nodig”, stelt de voedingswetenschapper. „Gedragsverandering is supermoeilijk. De combinatie met medicijnen kan afvallen wel wat makkelijker maken.”

Effect

„Mensen met overgewicht moeten niet overstappen op medicatie, maar het toevoegen aan een gezonde leefstijl”, zegt ook Liesbeth van Rossum, internist en hoogleraar obesitas in het Erasmus MC. Nieuwe afslankmiddelen verkleinen volgens haar ook de kans op obesitasgerelateerde ziektes. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat ze zouden kunnen helpen tegen verslavingen en bij alzheimer.

Van Rossum wijst erop dat Weight Watchers bij obesitas vaak te weinig effect had. „Het is essentieel om voorafgaand aan een leefstijlprogramma na te gaan welke factoren meespelen bij overgewicht: van ongezonde leefstijl tot psychosociale, hormonale en medische oorzaken, zoals medicijngebruik.”

Berk noemt het een verlies dat een bedrijf failliet gaat dat zich richt op het verbeteren van leefstijl. „Gelukkig zijn er wel andere spelers die het gat kunnen vullen met goede wetenschappelijk onderbouwde methodes, zoals een mediterraan dieet of onbewerkt dieet.”