Concrete cijfers over huwelijksgevangenschap zijn er niet, zegt onderzoeker Esther van Eijk. „Het wordt niet geregistreerd, dus de omvang is moeilijk te bepalen. In 2014 is nog wel een schatting gemaakt, waaruit bleek dat er in 2011 en 2012 tussen de 447 en de 1687 gevallen van huwelijkse gevangenschap waren.”

De onderzoeker van Maastricht University is sinds 2013 bezig geweest met onderzoek naar religie en echtscheiding. Donderdag vindt in Maastricht een conferentie plaats, waar ze samen met andere onderzoekers de bevindingen presenteert.

Wat houdt huwelijkse gevangenschap precies in?

„Het is een situatie waarin iemand tegen zijn of haar wil in een religieus huwelijk blijft, omdat het niet lukt om het huwelijk te laten ontbinden. Dat kan zijn vanwege juridische en praktische problemen, of vanwege sociale druk uit de omgeving. In de praktijk zie je dat het vooral voorkomt onder vrouwen met een migrantenachtergrond.”

Welke gevolgen heeft dat voor hen?

„Neem bijvoorbeeld een Iraanse vrouw die met haar man naar Nederland is gekomen. Als zij in Nederland gaat scheiden, blijft het religieuze huwelijk in Iran voortbestaan. Dat levert veel praktische problemen op, want als je voor de Iraanse wet getrouwd bent, heb je als vrouw voor alles toestemming nodig van de man. Ook voor het aanvragen van een nieuw paspoort. Zulke vrouwen zitten dan letterlijk gevangen in hun huwelijk.”

Volgens de onderzoekers komt huwelijkse gevangenschap ook voor bij christelijke huwelijken. Hoe zit dat precies? Een kerkelijk huwelijk heeft in Nederland toch geen juridische waarde?

„Dat klopt, de gevolgen zijn meer indirect. Wanneer je als christen gescheiden bent, kun je niet in alle gevallen opnieuw in de kerk trouwen. Sommige mensen ervaren dat als gevangenschap. Maar gevangenschap is niet de juiste term in dit verband. Het gaat meer over het taboe op echtscheidingen in deze omgevingen. Mensen blijven bijvoorbeeld getrouwd vanwege gevoelens van schaamte of vanwege druk van hun omgeving.”

Welke rol speelt de kerk hierin?

„Ik heb voor het onderzoek gesproken met een aantal religieuze gezagsdragers. Je ziet dat ze niet zo goed weten wat ze met de echtscheidingsproblematiek aan moeten, maar aan de andere kant willen ze ook bewustwording creëren. Ze willen voorkomen dat mensen al te lichtzinnig een huwelijk aangaan. Daar kan ik me als jurist helemaal in vinden. Mensen moeten meer nadenken over de rechten en plichten die een huwelijk met zich meebrengt, ook als het gaat om de juridische consequenties.”