De luchthaven neemt maatregelen om de verwachte topdrukte tijdens de zomerperiode het hoofd te bieden. Naar schatting reizen in juli en augustus 12,7 miljoen reizigers via de luchthaven, 2,4 procent meer dan vorig jaar. Met name de maandagen en vrijdagen zijn druk.

Maandag 30 juli wordt de drukste dag. De luchthaven bij Amsterdam moet dan op één dag pakweg 233.000 mensen verwerken. Ook op maandag 6 augustus is Schiphol –met veel aankomende en vertrekkende passagiers– overvol.

Populaire bestemmingen zijn het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Italië en Griekenland. Buiten Europa zijn vluchten naar de VS erg in trek. Wekelijks stappen bijna 75.000 mensen aan boord voor een trip naar ”the States”; dik 10 procent meer dan vorige zomer.

Grote problemen

Schiphol staat op scherp. Een klein incident op de luchthaven kan grote gevolgen hebben. Een stroomstoring legt Schiphol eind april nagenoeg stil. Check-insystemen vallen uit en vluchten vervallen, de autoriteiten sluiten het vliegveld af. Reizigers stappen in de file op de snelweg uit. Met koffer en al.

In de chaos ziet Schiphol zich genoodzaakt tientallen vluchten te annuleren. Naar Berlijn, naar Venetië. Duizenden passagiers lopen hun vlucht mis of krijgen urenlange vertragingen voor hun kiezen. De gemeente Haarlemmermeer, de veiligheidsregio en de marechaussee hadden bij het incident sneller moeten opschalen, concludeerde het Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement maandag.

Schiphol zegt er alles aan te doen om herhaling te voorkomen. „We hebben direct maatregelen genomen”, verklaart woordvoerder Hans van Kastel. De getroffen noodstroominstallatie in terminal 3 is vervangen en succesvol getest, terwijl het datanetwerk is aangepast.

De luchthaven zegt „grote waarde” te hechten aan de evaluatie. „Hiermee kunnen alle betrokkenen in de toekomst beter inspelen op onverhoopte incidenten. Goede en tijdige afstemming is daarbij erg belangrijk.” Hij wijst erop dat alle partijen uitgewerkte protocollen en crisisplannen klaar hebben liggen.

Schiphol is net een horloge. Alle radertjes –check-in, security en paspoortcontrole– moeten goed in elkaar grijpen. Vele instanties zijn verantwoordelijk voor het in de lucht houden van het vliegveld. Schiphol voor de veiligheidscontrole, luchtvaartmaatschappijen voor de check-in en de marechaussee voor de grenscontrole.

Lange rijen

De luchthaven neemt maatregelen om problemen tijdens de zomerse topdrukte te voorkomen. Schiphol zet voor het tweede jaar op rij extra medewerkers in. Reizigers met weinig of geen handbagage krijgen voorrang, terwijl het aantal informatiepunten wordt vergroot. Bovendien zijn zogenaamde ”crowdteams” actief om de passagiersstromen in goede banen te leiden.

Ondanks alle voorzorgsmaatregelen kunnen er op bepaalde tijden lange wachtrijen ontstaan, waarschuwt de luchthaven bij voorbaat. Bij de incheckbalies, bij bagageafgiftepunten, bij veiligheidscontroles en bij de paspoortcontrole. Reizigers hoeven echter „geen drastische maatregelen” te nemen. De adviezen voor tijdige aanwezigheid zouden adequaat zijn: Europese vluchten meestal twee uur, intercontinentale vluchten pakweg drie uur voor vertrek.

Opa en oma

Met 497.000 vluchten in 2017 komt het wettelijk toegestane aantal maximumvluchten van 500.000 per jaar voor Schiphol snel dichterbij. Luchtvaartmaatschappijen kunnen hierdoor niet meer landingsrechten (slots) krijgen om extra vluchten uit te voeren. Ondanks een onstuimige groei van het aantal passagiers.

Aeroflot, Air Europa, British Airways, Icelandair, Turkish Airlines, Ukraine International Airlines en WOW air zetten daarom steeds vaker grotere toestellen in. Voor relatief korte vluchten maken zij bijvoorbeeld gebruik van een Airbus A330 of Boeing 767.

El Al zet in de zomermaanden een van z’n vier Boeings 747-400 in op de route Amsterdam-Tel Aviv om aan de extra vraag te kunnen voldoen. De jumbo biedt plaats aan 403 passagiers, 200 meer dan de 737 die de Israëlische maatschappij doorgaans inzet. Ook de 767-300ER levert extra stoelcapaciteit.

El Al zet vaker grotere toestellen in, omdat extra vluchten op Schiphol niet mogelijk zijn. „Heel lastig”, verklaart Liad van der Werf van El Al. „Schiphol is overvol. Door het slotprobleem op de luchthaven kunnen wij niet voldoen aan de vraag.”

Schiphol dient voor Israëlische toeristen vaak als toegangspoort naar Europa. Vooral in juli en augustus stijgt het aantal reizigers uit het land van melk en honing sterk. „Veel Israëliërs zoeken in de zomer verkoeling in Europa. Vaak komen er hele gezinnen. Opa en oma mee.”

De vraag naar stoelen bij El Al groeit, de concurrentie ook. Bijvoorbeeld van Transavia en easyJet. Vanaf medio oktober biedt de maatschappij daarom een „kaal tarief” voor passagiers zonder ruimbagage. „Maar niet als lowcostmaatschappij, want El Al blijft maaltijden en drankjes serveren.”

Ook Aeroflot loopt tegen de grenzen van Schiphol aan. „Wij zouden graag een extra, vierde dagelijkse vlucht uitvoeren tussen Moskou en Schiphol”, legt salesmanager Robin van Pampus uit. Onderhandelingen hierover zijn op niets uitgelopen. „De beperking van het maximumaantal vluchten tot 500.000 op Schiphol speelt ons parten.”

De Russische maatschappij –„de jongste vloot ter wereld”– vervangt daarom sinds juni een Airbus A321 (170 stoelen) van de vroege middagvlucht door een A330-200 (241 stoelen). Aeroflot zet dus extra stoelen in, zonder een extra vlucht uit te voeren. „We zitten lekker vol.”

Tekort aan gates

De komst van meer zogenaamde ”widebody”-toestellen betekent een uitdaging voor Schiphol. Door de inzet van grotere toestellen ontstaat op piekmomenten een tekort aan gates. Schiphol komt daarmee in de buurt van zijn capaciteitsgrens voor verre vluchten.

American Airlines, Jet Airways en Norwegian moeten –noodgedwongen– hun passagiers met een bus naar het vliegtuig op het J-platform brengen. Normaal gesproken parkeert de luchthaven daar, aan de overkant van de snelweg A4, alleen toestellen om schoon te maken of te bevoorraden.

„Met dit alternatief zijn we, ondanks de topdrukte, alsnog in staat alle luchtvaartmaatschappijen en reizigers van dienst te zijn”, reageert Schipholwoordvoerder Van Kastel. De luchthaven zegt „vooralsnog geen signalen” te ontvangen dat reizigers inzet van bussen onprettig vinden. „Samen met de luchtvaartmaatschappijen werken we er hard aan om iedereen een goed begin van zijn vakantie te bieden.”

De afhandeling via het J-platform geldt overigens niet voor netwerkmaatschappijen met veel overstappende passagiers, zoals KLM en Delta Airlines.

Geen soelaas

De inzet van grotere toestellen op Schiphol levert slechts ten dele een oplossing voor de beperkte capaciteit, verklaart luchtvaartdeskundige dr. Hans Heerkens van de Universiteit Twente. „Op langere termijn bieden grotere vliegtuigen slechts beperkt soelaas.”

Toch juicht de luchtvaarteconoom de inzet van grotere toestellen op Schiphol toe. Een grote kist vliegt nu eenmaal efficiënter en goedkoper dan een kleine, terwijl hij relatief minder geluidsoverlast en milieuvervuiling veroorzaakt.

„Verschillende maatschappijen voeren alleen zo’n vijftig vluchten per dag naar Londen uit. Het zou prettig zijn op dergelijke routes grotere toestellen in te zetten, zodat we het aantal vluchten kunnen verminderen”, stelt Heerkens.

Inzet van minder, maar grotere vliegtuigen wringt echter met de wens van passagiers. Een fijnmazig netwerk met een hoge frequentie is voor reizigers belangrijk. „Iemand die bijvoorbeeld op donderdag in New York moet zijn, wil niet op maandag al vertrekken.”

Druppel

Schiphol blijft voorlopig klem zitten. De geplande opening van Lelystad Airport, uitgesteld tot 2020, met een verplaatsing van vakantievluchten van Schiphol naar de polder, biedt nauwelijks een oplossing, verwacht Heerkens. Lelystad mag over tien jaar 45.000 vluchten uitvoeren. „Schiphol heeft deze ruimte in vier jaar opgesoupeerd. Een druppel op een gloeiende plaat, maar dat neemt niet weg dat elke extra capaciteit op dit moment welkom is.”

Handhaving van de groeistop voor Schiphol is een „goede oplossing” , vindt de luchtvaartdeskundige. „Ik zie geen andere mogelijkheid.” Hij wijst erop dat pakweg 70 procent van de luchtvaart bestaat uit recreatief verkeer. „Ik gun iedereen zijn vliegvakantie, maar vind het onwenselijk dat mensen meerdere keren per jaar tegen afbraakprijzen een stedentrip maken.”

Het risico bestaat dat de ticketprijzen stijgen door een groeistop. „Prima”, reageert Heerkens, die erop wijst dat een stop een politieke keus is. „Laat de prijzen maar stijgen. Misschien neemt het aantal toeristen iets af, maar uiteindelijk blijven ze toch wel komen.”

Voor Schiphol én voor het netwerk van de luchthaven zijn zakenreizigers vele malen belangrijker dan toeristen, benadrukt de luchtvaarteconoom. „Schiphol en Nederland hebben meer aan zakelijke vluchten dan aan al die vakantievluchten van Jan, Jans en de kinderen naar Barcelona.”

Adviezen voor zomerdrukte

• Kom op tijd. Dit is de tijd die de luchtvaartmaatschappij aangeeft.

• Neem zo min mogelijk handbagage mee, zodat de veiligheidscontrole sneller gaat.

• Let op de handbagageregels. Vloeistoffen in verpakkingen van meer dan 100 ml. (zoals flesjes water) of voorwerpen met een scherpe punt mogen niet mee.

• Controleer thuis de geldigheid van paspoort en reisdocumenten.

• Houd rekening met extra regels en controles van de marechaussee bij reizen met een minderjarig kind.

• Houd de actuele vluchtinformatie in de gaten via de site van de luchtvaartmaatschappij of van de luchthaven.