Afgelopen jaar zijn tien Chinese christenen die bekend zijn bij het ROS naar hun land teruggekeerd. Coördinator Theo Miltenburg van het ROS uitte dinsdag op Twitter zijn bezorgdheid. „Christelijke en andere uitgeprocedeerde Chinezen die terugkeren naar hun land durven geen contact met ons op te nemen. Lastig monitoren hoe het met hen gaat. Totale controle in #China. Terwijl wij graag willen weten hoe het met de mensen gaat na terugkeer.”

Het ROS heeft de laatste jaren contact met een toenemend aantal uitgeprocedeerde Chinezen, onder wie christenen, zegt Miltenburg dinsdag desgevraagd. „Landelijk gezien zijn er zeker honderden uitgeprocedeerde Chinese christenen. Enkele tientallen van hen komen bij ons terecht.”

Onder de afgewezen Chinezen is een groep met „een aparte vorm van christen-zijn.” „Zij geloven dat er in China een nieuwe messias is opgestaan. Afgezien van wat je daarvan vindt, worden ze wel vervolgd, omdat ze niet behoren bij een van de vijf religieuze stromingen die in China zijn toegestaan. Ook is er een behoorlijke groep Bijbelvaste christenen die in China verboden huiskamerbijeenkomsten bezochten.”

Risico’s inschatten

Uitgeprocedeerde christelijke asielzoekers zijn „erg bang” om terug te keren. „Sommigen willen echter niet in Nederland in de illegaliteit overleven met continue angst voor de politie. Zij nemen daarom toch het risico om terug te gaan. Mensen moeten zelf hun risico’s inschatten en een keus maken. Wij staan neutraal in de keuze tussen overleven zonder verblijfspapieren in Nederland of vrijwillige terugkeer. Het gaat om wat de mensen zelf denken dat het beste voor hen is. Daar praten we met elkaar over. Als ze kiezen voor terugkeer, begeleiden wij hen daarbij, bijvoorbeeld bij het aanvragen van documenten bij de Chinese ambassade.”

Na terugkeer wil het ROS contact houden met afgewezen asielzoekers. In China lukt dit echter niet. „Mensen die gebruikmaken van ons terugkeerproject hebben na aankomst recht op een bepaald geldbedrag. Het is veelzeggend dat ze die re-integratiebijdrage niet bij ons opvragen. Ze durven geen contact op te nemen. Monitoren is bijna niet te doen.”

Miltenburg begrijpt Chinese christenen die niet durven terug te keren en illegaal in Nederland blijven. „China voert een keihard beleid als het gaat om mensen die afwijken van wat de overheid wil. Christenen die huiskamerbijeenkomsten bezoeken, lopen groot gevaar opgepakt en geïntimideerd te worden. Soms worden ze een aantal weken vastgezet.”

Het ROS bestudeert de juridische opties van uitgeprocedeerde asielzoekers om eventueel toch nog een verblijfsvergunning te bemachtigen. „Dat lukt lang niet altijd. Terugkeren of hier illegaal verblijven zijn dan de enige opties, hoe moeilijk dat ook is.”

Niet alleen het ROS heeft contact met terugkerende Chinezen. Via de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) keerden in 2017 en 2016 respectievelijk 74 en 103 Chinezen terug naar hun land. Dit jaar ging het tot en met mei om 30 personen. Hoe veel van hen christen zijn, kan de IOM niet zeggen. Het door ROS geschetste beeld herkent zij niet. In sommige gevallen heeft IOM „tot ongeveer een jaar na vertrek uit Nederland” nog contact met Chinezen aan wie ze ondersteuning bij re-integratie heeft toegezegd.

Vrouwenwerker Flora van Wendel van stichting Gave kent enkele uitgeprocedeerde Chinese christenen die niet durven terug te keren en illegaal in Nederland verblijven. „Ze wachten af of ze misschien toch nog een keer een nieuwe asielprocedure kunnen starten.” Ze kent één persoon die is teruggegaan en van wie ze later niets meer heeft vernomen.

Van Wendel deelt de zorgen van het ROS over naar China teruggekeerde christenen. „Wat je over China hoort, is dat de situatie voor christenen er steeds moeilijker wordt. De zorg om teruggekeerde christenasielzoekers is daarom groot.”