Zes vrouwen zitten in een lokaal van de Al Mouahidin-moskee in Ede. Voor hen op tafel liggen opgeslagen Korans en andere religieuze boeken. Aan het hoofd van de tafel zit de onderwijzeres met roze hoofddoek die ”de vrijdagles”, een soort Korancursus, geeft.

Lees ook

Moslims in Nederland steeds religieuzer

Ze merkt geen duidelijke toename van het aantal moskeebezoekers. „Hier is al jaren veel activiteit”, vertelt ze. „Van secularisatie is hier in ieder geval geen sprake.”

Of de vrouwen last hebben van moslimhaat? „Nee, in Ede speelt dat minder”, zegt de lerares. „Misschien komt dat doordat wij hier al jaren wonen en in de maatschappij opgenomen zijn.” De andere vrouwen knikken instemmend. „Je bent hier altijd welkom, maar wij moeten nu weer door met onze les”, lacht de vrouw, terwijl ze zich weer over de boeken buigt.

Een paar straten verderop staat de Turkse Ulu Moskee. Op het grote parkeerterrein staat één auto, van een supermarktbezoeker. Later op de dag zal het terrein vol staan met bezoekers van het vrijdaggebed.

Hoofddoek

Uit het onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) blijkt dat moslims in de afgelopen tien jaar vaker de moskee bezoeken. Ook bidden ze meer. Vrouwen dragen bovendien vaker een hoofddoek. Het rapport richt zich vooral op Nederlanders van Turkse en Marokkaanse afkomst, omdat dat de grootste islamitische groepen zijn.

Vooral de Marokkaanse moslims zijn vaker gaan bidden: 75 procent van hen bidt vijf keer per dag. Bij de Turkse moslims is dit 33 procent. Ongeveer 40 procent van beide groepen bezoekt ten minste wekelijks een moskee.

Bovendien dragen Marokkaanse moslima’s steeds vaker een hoofddoek. Meer dan driekwart van hen (78 procent) zegt er een te dragen, tegen 64 procent tien jaar geleden. Ook bij jongeren is een toename te zien.

Volgens de onderzoekers van het planbureau heeft de toenemende aandacht voor religie te maken met de toegenomen spanningen tussen moslims en niet-moslims. Moslims voelen zich daardoor buitengesloten. „De afwerende houding vanuit de Nederlandse samenleving maakt het geloof, de moslimidentiteit en het horen bij een gemeenschap extra aantrekkelijk. Die negatieve beeldvorming kan voor moslims stimulerend werken om zich verder te verdiepen in de kennis over de islam”, zegt een onderzoeker.

Anti-islam

Jan Jaap de Ruiter, arabist aan de Tilburg University, is het eens met deze interpretatie van de SCP. „De islam zit in de hoek waar de klappen vallen. Het anti-islamsentiment is groot, overal in Europa zie je dat de populistische partijen in opkomst zijn. De klassieke reactie op die haat is dat mensen zich gaan terugtrekken in hun eigen kring. Ze keren terug naar hun roots.”

De Ruiter ziet de ontwikkeling overigens niet alleen in Europa. „Ik heb op het moment een student in Jordanië zitten en die stelt het ook vast. In de jaren vijftig en zestig hadden vrouwen in Jordanië bijvoorbeeld veel meer vrijheid dan nu. De jongere generatie is religieuzer.”

Hij benoemt wel dat het onderzoek van het SCP vooral focust op de uiterlijke kenmerken van het geloof. „Er worden vragen gesteld als: Draag je een hoofddoek? Hoe vaak vast je? Dat zijn allemaal meetbare elementen, maar ze zeggen weinig over de beleving van het geloof zelf. Daar is ander onderzoek voor nodig.”

Wetenschappers gaan er vaak van uit dat gelovige migranten die voor langere tijd in een overwegend seculiere maatschappij wonen, minder religieus worden. Bij moslims in Nederland lijkt dit niet te gebeuren, zo blijkt uit dit rapport. Volgens de onderzoekers komt dat doordat de directe omgeving van veel moslims helemaal niet seculier is. Ze leven in hun eigen netwerk en komen daardoor nauwelijks op een positieve manier in aanraking met andere denkbeelden.