Het parlement in Madrid debatteert donderdag en vrijdag over een motie van wantrouwen van de sociaaldemocratische oppositieleider Pedro Sanchez tegen Mariano Rajoy. Ondanks de zwakke positie van de premier is het echter de vraag of de motie vrijdag voldoende stemmen zal krijgen om de regeringsleider tot opstappen te dwingen.

De motie is een reactie op het eerste vonnis in het zogenoemde Gürtelschandaal, een omvangrijk netwerk van corruptie rond de rechtse Volkspartij (PP) van Rajoy. De zaak is zo complex dat de onderzoeksrechter het dossier heeft opgesplitst in acht aparte deelprocessen. Het vonnis van vorige week donderdag over de eerste fase van het corruptienetwerk tussen 1999 en 2005 was vernietigend voor de conservatieve regeringspartij en voor Rajoy.

De rechtbank achtte bewezen dat de PP decennialang illegaal geld verkreeg via een zwarte partijkas. Tientallen partijleden verrijkten zich bovendien persoonlijk door gebruik te maken van hun invloed op overheidsbesluiten in ruil voor steekpenningen van ondernemers. Het Gürtelnetwerk –genoemd naar de Duitse vertaling van de achternaam van het hoofd van het corruptienet, Francisco Correa– was volgens het vonnis „een efficiënt systeem van institutionele corruptie.”

Na Correa en twee regionale PP-leiders kreeg ex-partijpenningmeester Luis Barcenas de hoogste straf. Barcenas werd veroordeeld tot 33 jaar cel en een boete van 44 miljoen euro. De PP werd als partij ook veroordeeld. De conservatieven moeten een boete van 245.000 euro betalen omdat de partij geprofiteerd heeft van de smeergelden.

Rajoy heeft altijd volgehouden dat de corruptie in de PP een kwestie was van „enkele geïsoleerde gevallen” uit het verleden. Hij zou niets weten van een zwarte kas binnen zijn partij. Dat herhaalde de premier ook tegenover de rechtbank toen deze hem opriep als getuige. Maar het vonnis van donderdag trekt de geloofwaardigheid van Rajoy in twijfel. De rechters vinden de aanwijzingen voor het bestaan van de zwarte partijkas zo sterk dat ze niet geloven dat Rajoy er niet van op de hoogte was.

In de meeste andere Europese landen zou een zware veroordeling van de regeringspartij wegens corruptie tot onmiddellijk aftreden leiden van de verantwoordelijke politici. Zo niet in Spanje. Sterker nog, meteen nadat oppositieleider Pedro Sanchez zijn motie van wantrouwen had ingediend, gingen de conservatieven voluit in de tegenaanval. Ze beschuldigden Sanchez van cynische machtswellust en anti-Spaanse ressentimenten.

Op papier maakt de motie een goede kans. De regerende PP van Rajoy heeft slechts 137 zetels in het parlement van 350. Maar de oppositie is verdeeld. De sociaaldemocratische PSOE van Sanchez is tot nu toe alleen verzekerd van de steun van Podemos, de links-radicale partij van Pablo Iglesias. Samen hebben ze twintig zetels te weinig voor de vereiste Kamermeerderheid.

Die stemmen zou Sanchez kunnen zoeken bij de rechts-liberalen van Ciudadanos (32 zetels) van Albert Rivera of bij de Catalaanse en Baskische partijen (23 zetels). Rivera, die sterk staat in de peilingen, weigert vooralsnog om Sanchez te steunen en eist verkiezingen. En ook de Catalanen en de Basken hebben twijfels om de sociaaldemocraat in het zadel te helpen.

Voor het geval diens poging de komende dagen mislukt, heeft Podemosleider Iglesias echter alvast een nieuwe motie van wantrouwen aangekondigd.