De politieke partijen zouden volgens De Graaf in zo’n pact afspraken moeten maken over de wijze waarop ze die gesloten cultuur willen veranderen. Met name Leefbaar Nederland en de Lijst Pim Fortuyn spinnen in de peilingen momenteel veel garen met hun kritiek op wat zij zien als de achterkamertjescultuur aan het Haagse Binnenhof.

De Graaf stelt onder meer voor afspraken te maken over meer open benoemingsprocedures voor allerlei topfuncties, de rechtstreeks door de bevolking gekozen burgemeester en het versterken van de band tussen kiezer en gekozene via bijvoorbeeld een districtenstelsel.

Ook wil De Graaf het wekelijkse Torentjesoverleg van de premier en vice-premiers met de regeringsfracties afschaffen. In plaats daarvan zou de premier elke week in de Tweede Kamer een korte toelichting moeten geven op de besluiten die de vrijdag daarvoor in de ministerraad zijn genomen. Verder pleit De Graaf voor een veel beknopter regeerakkoord dat zowel de ministers als de regeringsfracties meer vrijheid laat.

De Graaf zegt dat het pact de kiezers moet laten zien dat de gevestigde politieke partijen de kritiek op de Haagse politieke cultuur serieus nemen en ook bereid zijn er snel iets aan te doen. De Graaf heeft zijn oproep gisteren ook per brief aan de lijsttrekkers van alle nu in de Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen gestuurd.

GroenLinks-lijsttrekker Rosenmöller reageerde maandagavond met „gezonde scepsis.” Hij vindt het weinig geloofwaardig dat „D66 pas na acht jaar Torentjesoverleg wakker wordt.” Rosenmöller vermoedt dat het pleidooi van De Graaf „iets te veel gekleurd wordt door beduchtheid voor nieuwkomers op het politieke toneel dan dat er een daadwerkelijk verlangen naar meer openheid uit spreekt.”

CDA-leider Balkenende noemt de voorstellen van De Graaf „potsierlijk.” „D66 is met vergelijkbare doelstellingen de paarse kabinetten ingestapt, maar heeft ze acht jaar lang niet waargemaakt”, zegt Balkenende. De CDA-leider pleitte bovendien een week geleden al voor een regeerakkoord dat niet langer is dan een A4’tje. De uitwerking van dat akkoord zou vervolgens aan de ministers van het nieuwe kabinet moeten worden overgelaten.

Namens coalitiegenoot PvdA zegt lijsttrekker Melkert dat hij best wil praten over de voorstellen van D66. „Maar het is wel een erg Haags verhaal. De PvdA is ervan overtuigd dat de problemen die de burgers ervaren, vooral op andere fronten moeten worden aangepakt, bijvoorbeeld door het functioneren van de overheid onder de loep te nemen.”

VVD’er Dijkstal kijkt „wantrouwend” naar de D66-voorstellen. „Het is een opvallend verhaal zo vlak voor de verkiezingen”, zegt Dijkstal. De VVD’er vraagt zich af of dit het antwoord moet zijn op de onvrede over de huidige politieke cultuur. Hij wijst erop dat de VVD voorstellen heeft gedaan om bijvoorbeeld het debat in de Tweede Kamer anders vorm te geven. „Maar toen gaf D66 niet thuis.”