Geen moment had biochemicus Arie van Nieuw Amerongen (73) in zijn jonge jaren de gedachte dat hij nog eens in Breukelen terecht zou komen. Net als zijn vrouw Conny wist hij zich verbonden aan Veenendaal, waar beiden opgroeiden. Door zijn werk in Amsterdam gingen ze op zoek naar een nieuwe woonplaats, waar ze ook een kerkelijk thuis konden vinden.

De zoektocht leverde weinig op. Als het huis geschikt was, ontbrak een behoudende hervormde gemeente in de nabijheid of omgekeerd. „Uiteindelijk hebben we onze nood geklaagd bij Chris Janse, die later hoofdredacteur van het RD zou worden, een wandelende encyclopedie. Die woonde destijds in Breukelen en attendeerde ons op vijf huizen die daar werden gebouwd. De aannemer kerkte in Pro Rege, de evangelisatie van Breukelen, waar wij nog nooit van hadden gehoord. We zijn de locatie wezen bekijken en hadden met een halfuur een huis. Dat was in 1970.”

De eerste dienst in de evangelisatie veroorzaakte een lichte cultuurschok. „Het was een klein groepje, dat samenkwam in een houten gebouw. Voor het merendeel eenvoudige mensen die een bevindelijke prediking wilden horen. Het jaar na onze komst ben ik tot bestuurslid verkozen, als broekie van 27 jaar.”

Hout

De levenswandel binnen de evangelisatie was strikter dan het echtpaar uit Veenendaal gewend was. „Het heeft enige moeite gekost om ons er helemaal thuis te gaan voelen. In de prediking konden we ons direct vinden; de jaren erna raakten we ook steeds meer met de mensen verbonden. Voor het gebruik van de sacramenten waren we welkom in de hervormde gemeente van Nieuwer Ter Aa. Daar zijn tien van onze elf kinderen gedoopt.”

De groep in Breukelen werd geleidelijk groter. In 1977 eiste de Rabobank de ondergrond van de noodkerk op voor een eigen pand. Het jaar daarop betrok de evangelisatie een pand van steen, tegen het principe van de meeste leden. „Ze hechtten aan hout als teken van de tijdelijkheid van de evangelisatie, maar de burgerlijke gemeente stelde de grond beschikbaar op voorwaarde dat er een stenen gebouw op zou komen.”

Veel sterker dan in Veenendaal ging Van Nieuw Amerongen in Breukelen beseffen als behoudende christen tot een kleine minderheid te behoren. Met het oog op de kinderen overwoog het echtpaar naar een reformatorische plaats te verhuizen. „Dat werd van Hogerhand geblokkeerd. Onze oudste kinderen gingen daardoor aanvankelijk naar de CNS-school van Breukelen. Dat gaf steeds meer problemen. Na zes jaar hebben we voor de reformatorische basisschool in Utrecht gekozen. Daarvandaan gingen ze naar De Driestar in Gouda.”

Voordelen

In de loop der jaren kreeg de biochemicus steeds meer oog voor de voordelen van een geïsoleerde positie. „In een liberaal dorp als Breukelen is opvoeden gemakkelijker dan in een typisch reformatorisch dorp. Hier moet je bewust positie kiezen. Dat geeft duidelijkheid, ook in het gezin. In reformatorische bolwerken kan er vaak veel mee door. De grondleggers van de evangelisatie van Breukelen moesten tegen de stroom op roeien. Dat zet een stempel op zo’n gemeenschap.”

In 2000 werd Pro Rege onderdeel van de hervormde gemeente Breukelen. Van Nieuw Amerongen werd verkozen tot preses van de gevormde kerkenraad. De evangelisatievereniging bleef bestaan, als eigenaar van de kerkelijke goederen. Daardoor was er geen gesteggel over het gebouw toen de voormalige evangelisatie zich aansloot bij de Hersteld Hervormde Kerk. „Intussen zijn alle goederen overgedragen aan de kerkvoogdij. De evangelisatievereniging is in het achterliggende jaar opgeheven.”

Door de aansluiting bij de Hersteld Hervormde Kerk ervaren de leden van Pro Rege hun kerkelijke positie als minder geïsoleerd dan voorheen. Mede omdat Van Nieuw Amerongen werd gekozen in het moderamen van de landelijke synode, als afgevaardigde van de classis Breukelen. „Die bestond aanvankelijk uit tien ambtsdragers: de complete kerkenraad van Pro Rege, drie ambtsdragers uit Kockengen en een uit Nieuwer Ter Aa. In de kerkenraad was in 2000 al sprake van een klimaatverandering. De positie van een bestuurslid is wezenlijk anders dan die van een kerkenraadslid. Het bestuurslidmaatschap is geen ambt.”

Voorrecht

Van de grote rooms-katholieke parochie in het dorp is weinig over. De sterk geslonken synodaal gereformeerde kerk ging op in de PKN. De Nederlands gereformeerde kerk belegt maandelijks een gecombineerde avonddienst met de hervormde gemeente van Breukelen-Centrum, mede vanwege de teruggang van het aantal kerkgangers.

Het ledental van Pro Rege blijft tot verwondering van de emeritus hoogleraar in de biochemie van de mondholte redelijk op peil. „Er is bij ons ook geen sprake van vergrijzing. Van de 100 doopleden zijn er 75 onder de 18 jaar. Sinds 2000 hebben we bijna 100 dopelingen gehad. Daar zijn we heel erg blij mee. Binnen onze kring wordt te weinig beseft hoe belangrijk het is dat er in het hele land een Bijbelse verkondiging is te horen.”

Als hij terugblikt op zijn leven, is Van Nieuw Amerongen dankbaar dat hij door Gods leiding aan de flank van de Biblebelt kwam te wonen. „De rooms-katholieke enclaves boven de grote rivieren zijn roomser dan Noord-Brabant en Zuid-Limburg. Iets dergelijks zie ik bij veel reformatorische gemeenten in het buitengebied. De leden daarvan zijn zich vaak meer bewust van het voorrecht onder een Schriftuurlijke prediking te mogen zitten. En van het feit dat dit consequenties heeft voor het doordeweekse leven.”

Gegevens

Naam: hersteld hervormde gemeente Breukelen

Ontstaan: in 1965 als evangelisatie

Aantal (doop)leden: 200

Aantal kerkgangers: 100 tot 150

serie In het buitengebied

Dit is deel 7 van een serie over orthodox-christelijke gemeenten buiten de Biblebelt. Volgende week dinsdag deel 8.