Christian van der Heijden presenteerde woensdag in Amsterdam zijn boek ”Paus Franciscus, het vijfde jaar” (uitg. Adveniat, Baarn). De uitgave bestaat net als vier eerdere publicaties in een reeks over de regeerperiode van de kerkleider uit twaalf verhalen, een selectie van teksten van de paus, een kroniek en een aantal pauselijke tweets.

Van der Heijden laat zien dat armoede de afgelopen vijf jaar een grote rol heeft gespeeld in de prediking van de rooms-katholieke kerkleider. Vooral ook in 2017, het jaar waarin hij voor het eerst de door hemzelf ingestelde Wereldarmendag vierde.

Toen de jezuïet Jorge Bergoglio na zijn verkiezing op 16 maart 2013 de naam Franciscus aannam, bleek al snel dat er achter deze keuze een programma schuilde. In navolging van de middeleeuwse oprichter van de kloosterorde van de minderbroeders, Franciscus van Assisi, hield hij de kerk voor dat navolging van Christus pas geloofwaardig is als er radicaal afstand wordt genomen van gehechtheid aan materiële rijkdom.

Franciscus is volgens de schrijver geliefd bij gewone rooms-katholieken en buitenstaanders, maar krijgt veel tegenwind vanuit het bestuursapparaat in Vaticaanstand, de curie. Volgens inleider Hilde Kieboom, voorzitter van de Gemeenschap van Sant’Egidio en woensdag spreker tijdens de presentatie, droomt de paus van een „vreugdevolle, aantrekkelijke kerk” die de blijde boodschap met overtuiging brengt. „De armen zijn daarbij geen bijkomende last, maar de onvermijdelijke hoeksteen: de kerk zal vandaag alleen maar geloofwaardig en uitnodigend zijn als ze in eenvoud en van harte de armen in de armen sluit.”

Verdeeldheid

Ook journalist Robert Chesal, die onderzoek deed naar het misbruikschandaal in de Rooms-Katholieke Kerk, vindt dat de paus met zijn onorthodoxe stijl van besturen verdeeldheid heeft gezaaid. Tegenover de NOS lichtte hij toe dat critici vinden dat het in de kerk nog steeds aan transparantie ontbreekt in de strijd tegen het seksueel misbruik. Tegelijkertijd wordt de paus beticht van het verspreiden van ketterijen, onder meer door de deur op een kier te zetten voor het homohuwelijk, zijn openheid voor de mogelijkheid om hertrouwde gescheidenen toegang tot de communie te verschaffen en zijn linkse politieke koers.

Het boek geeft ook inzicht in de manier waarop er in Nederland tegen de paus wordt aangekeken. Aangevoerd door kardinaal dr. W. J. Eijk houdt de Nederlandse bisschoppenconferentie de paus letterlijk op afstand, schrijft Robert Chesal . „Pogingen om een pauselijk bezoek aan Nederland te organiseren, die al in 2013 begonnen, zijn door Eijk tegengehouden. Met grote spanningen als gevolg.”

Sommige bronnen zien tekens van een smeulend conflict dat wordt uitgevochten tussen het Vaticaan en de Nederlandse kerkprovincie. Met de benoeming in 2016 van dr. G. J. N. de Korte als bisschop van ’s-Hertogenbosch zou Franciscus zijn invloed hebben willen doen gelden.

Toenadering

Voorlopig zal toenadering tussen de Nederlandse kerkleiding en de paus uitblijven. Het is niet waarschijnlijk dat de paus daar wakker van ligt. Chesal: „De ruim 4 miljoen Nederlandse katholieken (en dat is inclusief het overgrote deel dat maar zelden naar de kerk gaat) maken 0,25 procent uit van alle rooms-katholieken ter wereld. En dat aandeel slinkt alleen maar.”