Het leven in Venezuela is ons onmogelijk gemaakt, zegt Lino Pena (36). Om hem heen knikken Venezolaanse medebewoners instemmend. Geen van hen verkoos het om huis en haard in Venezuela te verlaten, en om met nagenoeg niets opnieuw te beginnen in buurland Colombia.

Maar de economische crisis in Venezuela liet hun geen andere keus. „Met het minimumloon van 270.000 bolivares dat ik verdiende, kun je net een kilo rijst kopen”, zegt Pena, die in Venezuela als vrachtwagenchauffeur werkte. „Daar kan ik mijn gezin niet van onderhouden. Het is nog minder dan 1 dollar. We leefden van één maaltijd per dag. Dus ik moest wel vertrekken.”

De diepe economische en politieke crisis in Venezuela is het gevolg van het falende bestuur van de socialistische regeringen van president Nicolas Maduro en zijn voorganger Hugo Chavez. De Venezolaanse economie is, sinds Maduro in 2013 de macht overnam, tot stilstand gekomen. Met hyperinflatie en schaarste aan voedsel, medicijnen of welke levensbehoefte dan ook als gevolg.

Waar het voorheen de rijke Venezolanen waren die de socialistische heilstaat verruilden voor de VS of Europa, zijn het nu ook de lagere sociale klassen die het land verlaten, gedreven door honger. Het merendeel van hen vertrekt naar Colombia, waarmee Venezuela een 2000 kilometer lange grens deelt. Ook vele Colombianen die naar Venezuela vluchtten tijdens het Colombiaanse conflict, keren nu massaal terug.

Uittocht

Daarmee is er een ware uittocht ontstaan van Venezuela naar Colombia. Het afgelopen halfjaar nam het aantal Venezolaanse immigranten met 62 procent toe tot een geschatte 550.000, zo becijferde de Colombiaanse douane. Van hen verblijven er 374.000 illegaal in het land.

Maar Colombia is nauwelijks voorbereid op deze intocht van honderdduizenden berooide Venezolanen. Op zoek naar werk en een nieuwe toekomst trekken de meesten naar de grote steden, van wie zo’n 40 procent naar de hoofdstad Bogota. Daar komen ze veelal in armelijke en slechte omstandigheden terecht. Menigeen hokt samen op een kleine kamer in de sloppenwijken, of slaapt op straat. Bij gebrek aan een werkvergunning zijn de meesten veroordeeld tot de informele economie.

Lino Pena kwam ruim een week geleden aan in Bogota, met weinig meer dan de kleren die hij aanhad. Bij gebrek aan geld voor een verblijfplaats sliep hij zes dagen in het busstation, zittend op een bankje, net als vele landgenoten. „En al die dagen heb ik niets gegeten”, zegt hij.

Uiteindelijk vond hij onderdak bij de Organisatie voor Hulp aan de Migrant (Famig), onderdeel van de rooms-katholieke kerk in Bogota. Bij gebrek aan overheidsvoorzieningen is het de enige hulporganisatie voor vluchtelingen in de stad. De organisatie vangt de ontheemden op in de busterminal, en biedt de meest kwetsbaren van hen een slaapplek, eten en een douche in hun opvang elders in de stad.

Gaarkeuken

De organisatie heeft de toestroom van Venezolanen de afgelopen twee jaar sterk zien toenemen, zegt zuster Teresinha Monteiro, hoofd van de opvang met dertig bedden. „Het zijn er altijd meer dan we een plek kunnen bieden. We selecteren daarom op wie het meest kwetsbaar is. Zieke vluchtelingen, zwangere vrouwen, gezinnen met jonge kinderen.”

Om meer ontheemden hulp te kunnen bieden, opent de hulporganisatie komende maand een tweede locatie met vijftig bedden, en een gaarkeuken waar dagelijks 120 lunches verstrekt worden. Daarbij biedt de organisatie cursussen aan om de migranten te helpen bij het zoeken naar werk.

Officieel mogen de migranten drie tot vijf dagen blijven. „Maar wanneer ze na die tijd nog geen plek hebben gevonden, zetten we hen niet op straat”, zegt zuster Monteiro. Wanneer ze een nieuw verblijf gevonden hebben, geeft de hulporganisatie hun ook nog een maand huur mee, en geld om een bescheiden uitzet te kopen.

„In Venezuela hebben we allemaal een dak boven ons hoofd, maar niets te eten”, zegt Emanuel Chavez op zaterdagochtend in de opvang in Bogota, waar de bewoners vertellen over de situatie in hun thuisland. „Het is triest, maar liever slapen we op straat in Colombia, met een volle maag.”

Een paar dagen daarvoor kwamen Chavez (34) en zijn vrouw Lailyn (19) aan in Bogota, na een reis van 24 uur per bus vanuit het noorden van Colombia. „Mijn vrouw is zwanger, en werd ziek tijdens de reis”, vertelt Chavez, een gedrongen Venezolaan met een petje en een vriendelijk gezicht. „Gelukkig konden we hier terecht.”

Overvloed

Wat de pas aangekomen migranten het meest opvalt in Colombia is de overvloed. „De schappen liggen vol”, zegt Lailyn Chavez met oplichtende ogen. „Je kunt hier zelfs kiezen uit verschillende soorten melkpoeder. En er zijn medicijnen. In Venezuela zijn de winkels leeg, en sterven er mensen omdat de ziekenhuizen niet eens injectienaalden hebben.”

En zo zijn er nog meer schrijnende verhalen. „Ze hebben mijn dochter van achttien jaar vermoord tijdens een studentenprotest tegen de regering”, zegt een vrouw die niet bij name genoemd wil worden, uit angst voor wraak door de overheid. Ze is mager, met donkere kringen onder haar ogen vol verdriet. „Studenten die protesteren worden opgepakt en in de gevangenis gezet. In Venezuela is geen democratie.”

„Venezuela is een land dat alles en niets heeft”, zegt Chavez. „Het is het mooiste en rijkste land ter wereld. De natuur is prachtig en er is een rijkdom aan grondstoffen. We hebben goud, olie en coltan, een kostbare grondstof voor mobiele telefoons. Maar de regering heeft het land in de afgrond gestort.”

Schade aan economie

Tot vijf jaar geleden ging het nog goed in Venezuela, zegt Chavez. „President Chavez heeft goede dingen voor het volk gedaan. Ik heb altijd op hem gestemd. Maar in de loop der tijd berokkende hij de economie schade, door private bedrijven te sluiten en door de import aan banden te leggen. De productie kwam tot stilstand, en de munt devalueerde.”

„De regering wilde alles controleren, van onderwijs tot de zorg en de voedselvoorziening”, gaat Chavez verder. „Maar uiteindelijk raakte ze de controle over alles kwijt. De door de regering vastgestelde prijzen zijn zo laag dat er niets meer te verdienen valt. Dat leidt ertoe dat mensen het officiële systeem omzeilen om te overleven. Alle mogelijke waren smokkelen ze het land binnen, om duur te verkopen.”

Hij haalt een strip paracetamol uit zijn zak. „Kijk, in Venezuela is dit haast niet meer te krijgen. Deze strip kocht ik dan ook in Colombia. Maar waar komt het vandaan? Venezuela.”

Chavez is van huis uit sociaal werker, maar verdiende in Venezuela zijn geld als taxichauffeur. Toen zijn auto kapotging, kwam hij zonder inkomen te zitten, bij gebrek aan onderdelen om de auto te repareren. „En de zwangerschap van mijn vrouw zal straks voor extra kosten zorgen. Dat gaf de doorslag om naar Colombia te vertrekken. Zodra de baby is geboren, hebben wij ook de Colombiaanse nationaliteit. Dat zal alles makkelijker maken.”

Discriminatie

Werk vinden is lastig. Niet alleen is er weinig werkgelegenheid in Colombia, ook ondervinden de Venezolanen discriminatie bij hun zoektocht naar een baan. „Sommige Colombianen behandelen je alsof je een besmettelijke ziekte hebt”, zegt Chavez.

Dat steekt, juist omdat Venezuela ten tijde van het decennialange Colombiaanse conflict vele Colombiaanse ontheemden heeft ontvangen. Met open armen, zeggen de migranten in het opvangcentrum. Maar andersom is dat niet het geval”, zegt Lino Pena.

Chavez ziet de situatie in Venezuela somber in. „Zolang er geen serieuze politieke oppositie bestaat, zal Maduro de verkiezingen blijven winnen. Wat me kwaad maakt, is dat Venezuela er zo veel beter voor zou kunnen staan. Dat deze crisis helemaal niet nodig is. We hebben alles in Venezuela.”