Een eenvoudige deur onder aan het flatgebouw vormt de toegang tot de gemeente Shekinat Yeshua (Heerlijkheid van Jezus). Achter de deur volgt direct een trap naar de kelder, waar zich de samenkomstzaal en bijzalen bevinden. De familie van de voorganger is aan het verbouwen, want de gemeente groeit. Hier komen elke sabbat tientallen mensen bijeen.

Borenstejn, een Messiasbelijdende Jood uit Argentinië, stichtte de gemeente in 2004. Geruime tijd werd die dan ook vooral bezocht door Spaanstalige Joden, en de voertaal was jarenlang Spaans. Maar tegenwoordig klinkt er steeds meer Hebreeuws tijdens de dienst. Vertaling in het Spaans is beschikbaar via kleine koptelefoontjes. „We bereiken vooral jongeren en daarom willen we volledig overschakelen op Hebreeuws”, zegt Borenstejn.

Zijn kinderen Brian en Melany besteden naast hun studie en werk veel tijd aan de gemeente. Melany: „Er komt sinds kort een meisje dat op internet naar informatie over Jezus zocht en zo bij ons uitkwam. Maar bij minderjarigen móéten we toestemming vragen van de ouders, anders kunnen we de politie op ons dak krijgen. Maar de ouders vonden het goed. Er zijn ook mensen die onze samenkomsten alleen via de stream op internet kunnen volgen.”

Wantrouwen

Tijdens het gesprek blijkt al snel dat een plaatselijke kerk in Israël niet zo vrij kan opereren als in Nederland. Israël is weliswaar democratisch en kent godsdienstvrijheid, maar als volwassene mag je in het land niet met minderjarigen over verandering van religie praten.

Met name onder orthodoxe Joden leeft veel wantrouwen tegenover alles wat christelijk is. Na vele eeuwen van christelijk geïnspireerd antisemitisme en Jodenvervolging in christelijke landen zit dat wantrouwen heel diep. De Hebreeuwse naam voor Jezus is Yeshua. In sommige orthodoxe kringen wordt die naam verbasterd tot Yeshu, een afkorting voor „moge zijn naam en herinnering worden uitgewist.” De redenering is dat christenen de wet van Mozes hebben afgeschaft en een Jood daarom nooit kan geloven dat Jezus de Messias is. De Messiaanse beweging wordt zodoende gezien als een bedreiging voor het jodendom en Israël.

Het is geen probleem om als Jood boeddhist te worden of aanhanger van een natuurreligie. Maar wie in Jezus gaat geloven, kan in de ogen van velen eigenlijk geen Jood meer zijn.

Hoge Raad

Vooral nieuwe Joodse „olim” (immigranten) die in Jezus geloven, lopen hier tegenaan. De Israëlische Messiasbelijdende advocaat Calev Myers komt met zijn Jerusalem Institute of Justice op voor gelijke behandeling van deze groep. Honderden zaken van Joden die in Jezus geloven en die daarom aanvankelijk geen Israëlisch staatsburgerschap kregen, spande hij met succes aan bij de Hoge Raad in Israël. Dit werk doet hij naast zijn strijd tegen mensenrechtenschendingen in de Palestijnse gebieden en tegen de anti-Israëlische boycotbeweging BDS.

Nicodémussen

Toch ervaren veel Messiaanse gelovigen dat er in Israël meer openheid komt voor het Evangelie. „Zeker hier in de seculiere kuststrook rond Tel Aviv is er geen tegenstand”, zegt voorganger Tony Sperandeo van de gemeente HaMa’ayin in Kfar Saba. Hij praat regelmatig met orthodoxe Joden die in het geheim bij hem komen. „Het zijn de Nicodémussen van deze tijd. Dat Jezus de Joodse Messias is en niet een god uit Zweden ofzo, is voor hen een grote ontdekking.” Gemeenten als de zijne willen een brug naar Joden slaan door bijvoorbeeld niet het voor hen omtreden kruis als symbool te gebruiken, maar wel de menorah.

Torahrol

De zondag is in Israël een werkdag. Vrijwel alle Messiaanse gemeenten komen samen tijdens de sabbat, op vrijdagavond of zaterdagochtend. De Joodse identiteit komt in de ene gemeente meer tot uiting dan in de andere. Voor veel Messiasbelijdende Joden is het belangrijk om de Joodse identiteit vast te houden; ze noemen zich bewust niet christen.

In de samenkomstruimte van de gemeente in Kfar Saba staat een traditionele Aron haKodesh (kast waarin de Torahrollen worden bewaard). „Joden die hier binnenkomen, hebben dan niet het gevoel dat we hier een vreemde godsdienst hebben, maar dat we in de Joodse Messias geloven”, aldus voorganger Sperandeo.

Zelf kwam hij tot het geloof toen hij het Nieuwe Testament las. „Ik was een pantheïst en zag in alles het goddelijke. Ik verdiepte me in de Koran en in de hindoegeschriften. Toen ik het Nieuwe Testament las, zag ik dat het een Joods boek is. Jezus is de vervulling van beloften die aan Abraham zijn gedaan.”

Veel Messiaanse leiders noemen de onkunde die er in Israël is over Christus en het Nieuwe Testament. De bekendste Jood aller tijden is eigenlijk het minst bekend onder Joden.

Besnijdenis

Vrijwel alle Messiasbelijdende gemeenten besnijden de jongetjes. Identificatie met het Joodse volk en identiteit zijn belangrijk voor hen. Bijbelleraar en schrijver Israel Harel, verbonden aan de gemeente HaDerech (de Weg) in Karmiël, legt uit: „Als gelovigen uit de Joden en de volken zijn we één in de Messias. Maar net zoals man en vrouw gelijkwaardig zijn maar verschillende rollen hebben, hebben Joden en heidenen een eigen rol binnen het lichaam van de Messias: de Jood als Jood en de heiden als heiden. Onze jongetjes worden daarom wel besneden volgens het verbond met Abraham, maar ze doen weer geen bar mitswah zoals andere Joden.”

Dat laatste is de religieuze plechtigheid waarbij jongetjes van 13 jaar voor het eerst zelfstandig uit de Torah lezen, zichzelf onder de wet stellen en dan als volwassene meetellen in de synagoge. Bar mitswah betekent letterlijk „zoon van het gebod”, iets wat Harel niet wil. „Als niemand de wet volledig kan houden, hoe zouden wij onze jongeren dan een juk op de hals leggen dat we zelf ook niet kunnen dragen? In plaats van de bar mitswahplechtigheid kennen wij in onze gemeente de ”bar bracha”, zoon der zegen. De ouders zegenen daarbij hun tienerkinderen in het midden van de gemeente.”

Vaak gaat dit gepaard met de doop, „omdat het kind de overgang naar volwassenheid bereikt.” De doop heeft plaats door onderdompeling in het Meer van Galilea, de Jordaan of de Middellandse Zee.

Russische immigranten

Hoewel veel gemeenten niet samenkomen op plekken die openlijk herkenbaar zijn als kerk, willen voorgangers zeker niet spreken van vervolging. Irina Friedman van de gemeente Rivers of Living Water in Karmiël, in Galilea, is duidelijk. „Vervolging? O nee, dat is er absoluut niet. Dat overkwam gelovigen in de eerste eeuw. Zoals Jakobus die in Handelingen 12 door Herodes werd onthoofd. Dát is vervolging. Dat ervaren wij helemaal niet. Het is tegenwerking. En hoe meer ze ons willen stoppen, hoe meer mensen juist op zoek gaan.”

De gemeente in Karmiël is in de jaren negentig gesticht door het echtpaar Friedman, dat als nieuwe olim (immigranten) net was aangekomen vanuit Oekraïne. Het begon met een klein groepje in een appartementje op de zevende verdieping. Inmiddels komen er op sabbat minstens 150 mensen bijeen in de zaal op een achteraf gelegen industrieterrein in de stad.

Vanuit Karmiël zijn ondertussen zeven dochtergemeenten gesticht in Galilea. Hier komen voornamelijk Russische Joden die zich via het liefdadigheidswerk bij de gemeente aansloten. Velen zijn atheïstisch opgegroeid en hebben het zwaar na aankomst in Israël.

„Het gebeurt dan ook regelmatig dat mensen teruggaan naar Rusland of Oekraïne”, vertelt Friedman. „Het is zo belangrijk dat mensen goed worden opgevangen. Ze krijgen vaak hulp van christelijke organisaties bij hun vertrek in Rusland en Oekraïne, maar eenmaal in Israël kijkt niemand naar ze om.”

Tandartskliniek

Vrijwel alle gemeenten in Israël doen aan diaconaat en hulpverlening. Dat gebeurt vanuit hun missie, maar ook vanuit praktisch oogpunt. Omdat het lastig is om als Joodse gemeente erkend te worden, staan veel gemeenten ingeschreven als hulporganisatie.

De van oorsprong Amerikaanse Jood Evan Levine startte een aantal jaar geleden tandartskliniek HaTikvah (de hoop) in Jeruzalem. Mensen in financiële problemen betalen hier slechts 20 procent van de kosten. Met de reguliere patiënten haalt de praktijk vervolgens de helft van het budget binnen.

HaTikvah opent dit jaar in Haifa een tweede kliniek. De organisatie heeft een bijzondere samenwerking met de lokale overheid. De sociale dienst van Jeruzalem verwijst mensen door naar HaTikvah en vertelt hen op verzoek van Levine vooraf dat het om een „Messiaanse tandartspraktijk” gaat. Levine: „We willen niet dat mensen hier komen en het gevoel krijgen dat ze erin geluisd zijn. Maar niemand heeft er een probleem mee omdat wij dingen doen die niemand anders doet.” Via de nazorg van de kliniek hebben zich al diverse patiënten aangesloten bij de gemeente van Levine.

Seculier

De Messiaanse beweging in Israël, ooit begonnen als pioniersbeweging, wordt langzamerhand volwassen. De pioniers van het eerste uur hebben het stokje overgedragen aan een nieuwe generatie leiders. Zij staan voor de uitdaging om jongeren in hun gemeenten vast te houden. Net als in het Westen haakt een deel van de jongeren af.

Vanuit de Messiaanse beweging zijn er dan ook diverse „discipelschapstrainingen” voor jongeren. „Israël is een overwegend seculiere samenleving”, zegt Akkiva Cohen, die met zijn stichting Matsliach jongeren –succesvol– voorbereidt op de maatschappij. Tijdens zijn zomerkampen worden zij „geestelijk weerbaar” gemaakt. „Het gaat om een goede doordenking van levensvraagstukken die ze op de universiteit voor hun kiezen krijgen.”

Israel College

Op veel plekken neemt de samenwerking met Arabische christenen toe. Niet in de laatste plaats dankzij het Israel College of the Bible in Netanya.

De Arabische voorganger Salim Shalash van de Hometown of Jesuskerk in Nazareth studeerde met twaalf Joodse en twaalf Arabische voorgangers aan deze theologische opleiding. „Dit samengaan van Joden en Arabieren was voor mij als de hemel op aarde. We hebben nog steeds contact.”

Shalash werd er naar eigen zeggen „verliefd” op het Oude Testament, een boek dat hij als Arabisch christen in zijn jeugd niet mocht lezen. Hem was geleerd dat het „afval was, een dom historisch Joods boek.” Maar in Netanya „opende God mijn ogen. Ik ontdekte dat in elk verhaal de schaduw van Christus zichtbaar is. Het was wel een zware tijd, omdat ik er ook moest zijn voor m’n gezin en kerk. De studie vond vooral plaats tussen 11 uur ’s avonds en 3 uur in de nacht.”

Shalash wil gaan promoveren in de Verenigde Staten. „Het onderwerp staat vast: hoe een Arabier het plan van God met het Joodse volk kan zien.”

Cijfers

Cijfers over het aantal Messiasbelijdende Joden in Israël lopen nogal uiteen. Over het algemeen wordt uitgegaan van zo’n 15.000 mensen, maar je hoort ook wel aantallen noemen die tussen de 20.000 en 30.000 liggen. Er zijn zo’n 80 gemeenten, die overwegend zelfstandig opereren en theologisch ook verschillende accenten leggen.

De meeste gemeenten zien duidelijk de bijzondere plek van het Joodse volk en de staat Israël in „Gods heilsplan met de wereld.” Een deel van de gemeenten is meer charismatisch in zijn uitingen; andere lijken meer op reformatorische kerken.

Journalist Michiel Steenwinkel maakte eind vorig jaar samen met de interkerkelijke hulporganisatie Comité Gemeentehulp Israël een rondreis langs negentien Joodse en Arabische gemeenten en bedieningen in Israël. Op deze pagina’s doet hij verslag.