Het rapport ”Individualisering 1985-2016” combineert meerdere onderzoeken die een antwoord zouden kunnen geven op de vraag: zijn we in de 21e eeuw individualistischer geworden? De cijfers over het huwelijk doen dat wel vermoeden. Steeds minder mensen willen zich door middel van een huwelijk binden.

In totaal nam het aantal gehuwden de afgelopen zeventien jaar met 5 procentpunt af naar 40 procent van de bevolking. In de leeftijdscategorie 20 tot 30 jaar stapt slechts 10 procent in het huwelijksbootje. In het jaar 2000 was dat nog het dubbele. De afname komt mogelijk doordat mensen op steeds latere leeftijd trouwen. Dat bleek onlangs uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Maar in hogere leeftijdscategorieën neemt het aantal scheidingen ook toe.

In één huis wonen tegenwoordig steeds minder mensen. Het aantal eenpersoonshuishoudens, niet-gehuwde paren en eenouderhuishoudens is sinds de eeuwwisseling toegenomen. In 2016 woonde in 40 procent van de huizen een gehuwd paar.

Steeds meer kinderen worden buiten het huwelijk geboren. Die trend begon al in de tweede helft van de vorige eeuw en zet ook na het jaar 2000 flink door. In 2016 waren de ouders van ruim vier op de tien baby’s niet getrouwd. Zestien jaar geleden was dat nog een kwart.

Kerkelijke betrokkenheid

Het kerkbezoek nam sinds 2000 verder af. In de decennia daarvoor daalde het ook al sterk als gevolg van de secularisatie. Aan het begin van de 20e eeuw ging bijna iedereen naar de kerk, in 2015 bezocht nog slechts 16 procent van de volwassen Nederlanders ten minste maandelijks een kerkdienst of andere levensbeschouwelijke bijeenkomst. De helft van de Nederlanders is nog wel lid van een kerk.

Er zijn ook steeds minder partners die elkaar via de kerk hebben leren kennen. Contacten ontstaan veel vaker via internet.

Zo’n 85 procent van de Nederlanders boven de vijftien jaar heeft wekelijks contact met familieleden. Dat percentage is in de 21e eeuw gelijk gebleven. Opvallend is dat we steeds minder vaak contact hebben met omwonenden. In 2016 had 60 procent van de 15-plussers wekelijks contact met de buren. In 2004 was dat 70 procent.

De kerk, het gezin en de straat zijn dus in steeds mindere mate een ontmoetingsplek. Internet daarentegen is sterk in opkomst als digitale plaats van samenkomst. In totaal communiceert 84 procent van de Nederlanders via bijvoorbeeld e-mail of WhatsApp. Onder jongeren is dat bijna 100 procent.

Internet biedt in theorie de mogelijkheid om het sociale netwerk haast oneindig uit te breiden. Toch profiteren mensen met weinig vrienden daar niet van. Wie in de gewone wereld al een stevig netwerk heeft, breidt dat online wel verder uit.

Toenemende digitalisering

Het CBS uit de zorg dat de toenemende digitalisering en stijging van het aantal alleenstaanden kunnen leiden tot een groeiende groep Nederlanders die tussen wal en schip valt. Mensen die geen aansluiting vinden bij de digitale ontwikkeling en ook thuis geen luisterend oor hebben, kunnen in een isolement raken.

Tussen 2012 en 2015 had zo’n 4 procent van de bevolking geen wekelijks contact met familie, vrienden of buren. De helft van die groep zegt zich daadwerkelijk eenzaam te voelen. Uit het CBS-rapport blijkt dat we elkaar minder vaak lijfelijk ontmoeten. Toch is moeilijk te concluderen dat Nederlanders inderdaad individualistischer zijn geworden.