Mugabe is er altijd vast van overtuigd geweest dat hij door God zelf aan Zimbabwe was gegeven. „Alleen God, die me heeft aangesteld, kan me afzetten”, liet hij in 2008 weten. Maar uiteindelijk waren het zijn eigen partij en zijn eigen volk die hem duidelijk maakten dat hij zijn macht moest opgeven. Hij moet het hebben ervaren als het ultieme verraad en als een geweldige deceptie.

Misschien heeft Mugabe de stem van God echter wel opgevangen in de woorden van pater Mukonori. De geestelijke stond op vertrouwelijke voet met de oud-president en kon naar eigen zeggen volkomen open naar hem zijn. „Ik zeg wat ik tegen hem wil zeggen – rechtuit”, zei hij zo’n tien jaar geleden tegen de Zuid-Afrikaanse journaliste Heidi Holland. Zij sprak Mukonori uitvoerig voor haar in 2008 verschenen boek ”Dinner with Mugabe”.

Het feit dat het leger Mukonori van stal haalde om te bemiddelen zegt iets over zijn invloed op de oud-president. De geestelijke verkeerde al sinds de onafhankelijkheidsoorlog in de jaren zeventig op vertrouwelijke voet met Mugabe. Hij fungeerde toen als een soort chef inlichtingen voor de opstandelingen, die vanuit buurlanden de strijd aanbonden tegen het blanke bewind van Ian Smith in het toenmalige Rhodesië.

In een interview met regeringskrant The Herald in 2015 gaf Mukonori hoog op van Mugabe’s geloofsleven in die tijd. De pater schetste hem als een vrome man, die er een intensief gebedsleven op nahield. Tijdens de onafhankelijkheidsstrijd was Mugabe volgens hem vrijwel onlosmakelijk verbonden met zijn rozenkrans: hij bad die op het slagveld, in de auto en in het vliegtuig. „Ik denk niet dat veel mensen weten hoezeer hij zich toewijdde aan het spirituele leven”, zei Mukonori.

De pater is altijd een bewonderaar van Mugabe gebleven. Het lijkt er dan ook niet op dat de pater geregeld als een oudtestamentische profeet Mugabe de les las. Holland beschrijft in haar boek weliswaar hoe Mukonori verschillende malen succesvol intervenieerde tussen Mugabe en de oppositie, maar oordeelt uiteindelijk hard over hem. „Hij was het die de moraal hoog moest houden, maar erin faalde zijn autoriteit te laten gelden”, schrijft ze.

Geloof Mugabe

Dat oordeel geldt niet per se de kerk als geheel. In de Rooms-Katholieke Kerk van Mugabe waren er ook geestelijken die hun stem openlijk verhieven tegen Mugabe’s bewind. Eén van hen is de van oorsprong Duitse pater Oskar Wermter. Hij woonde in de jaren tachtig direct achter de kathedraal van Harare, maar signaleerde de oud-president in tegenstelling tot diens eerste vrouw Sally nooit in de kerk.

Een uitgesproken criticus van Mugabe was jarenlang aartsbisschop Pius Ncube van Bulawayo. Ncube nam bepaald geen blad voor de mond in zijn kritiek. In een interview met het Reformatorisch Dagblad in 2009 typeerde hij Mugabe als een „demente, oude man, die het hele land om zeep helpt en nog steeds mensen vermoordt.” Holland concludeert in haar boek echter dat Mugabe de sympathie behield van een groot deel van de rooms-katholieke geestelijkheid. Een belangrijke sympathisant vond Mugabe bijvoorbeeld is de in 2003 overleden aartsbisschop van Harare, Patrick Chakaipa. Hij was het die in 1996 het huwelijk tussen Mugabe en zijn huidige vrouw Grace inzegende, dwars tegen de regels van de kerk in. Mugabe had met Grace al twee kinderen voordat hij voor het altaar verscheen en begon zijn verhouding met haar nog tijdens het leven van zijn eerste vrouw. Bovendien was zelfs onduidelijk of Grace wel gedoopt was.

Tranen van blijdschap

Mugabe spleet ook andere kerken, zoals de anglicaanse. De spanningen in die kerk liepen vanaf 2005 hoog op rond bisschop Kunonga van Harare, die een uitgesproken fan van Mugabe was. De kerk onthief hem in 2008 uit zijn ambt, waarna een onverkwikkelijke procedure volgde over kerkelijke gebouwen waar Kunonga nog recht op dacht te hebben.

De laatste twee jaar kwam de meest uitgesproken kerkelijke kritiek op Mugabe van een pinkstervoorganger: Evan Mawarire. Rondom hem ontstond vanaf 2016 een grote beweging tegen het regime van Mugabe, die hij vooral mobiliseerde via sociale media en razend populaire vlogs.

Mawarire verscheen in reactie op Mugabe’s aftreden dinsdagavond met tranen van blijdschap op de Zuid-Afrikaanse zender SABC. Tegelijk is echter duidelijk dat de kritische rol van de kerk nog niet is uitgespeeld. De Zimbabwaanse oud-minister David Coltart van oppositiepartij MDC twitterde dinsdagavond: „We hebben een tiran verdreven, maar nog niet de tirannie.”