De drie medici die zaterdagavond in een uitzending van het tv-programma EenVandaag uithaalden, zijn niet de minsten. Emeritus hoogleraar prof. dr. F. Koerselman was jarenlang verbonden aan het Sint Lukas Andreas Ziekenhuis in Amsterdam als hoofd van de psychiatrische afdeling. Hij werkte daarnaast in het UMC Utrecht. Prof. dr. J. van Os geniet als wetenschapper bekendheid buiten de landsgrenzen en prof. dr. D. Denys, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, is voorzitter van de beroepsvereniging van psychiaters, de NVvP.

Alle drie tonen zich bezorgd over de Levenseindekliniek. Hun toon is voorzichtig, maar de boodschap is niettemin duidelijk: psychiatrische patiënten met een doodswens lijken soms nogal gemakkelijk gehoor te vinden wanneer ze bij de organisatie aankloppen. Euthanasieverzoeken die door de behandelend psychiater zijn afgewezen, worden door de kliniek alsnog uitgevoerd.

Minder kritisch

De uitzending staat niet op zichzelf. Recent bleek dat 46 van de 60 in 2016 ingewilligde euthanasieverzoeken van psychiatrische patiënten waren uitgevoerd door artsen van de Levenseindekliniek, waar zes psychiaters werkzaam zijn. Deze zes lopen het risico minder kritisch te gaan worden, „bijvoorbeeld op het punt van de zorgvuldigheidseisen, en wat te gaan glijden in hun oordelen daarover”, waarschuwde psychiater dr. C. Gijsbers van Wijk recent namens de NVvP.

Of de stemming rond de Levenseindekliniek omslaat, vindt ChristenUnie-Tweede Kamerlid Dik-Faber lastig te zeggen. Wel ziet ze dat de werkwijze van de instelling inmiddels bij een breed spectrum aan organisaties en partijen vragen oproept. Bij een hoorzitting over euthanasie in de Tweede Kamer, twee weken geleden, bleken er aanzienlijk meer vragen over euthanasie en psychiatrie te leven dan drie jaar geleden bij een rondetafelgesprek over hetzelfde onderwerp.

Een groot punt bij de Levenseindekliniek is dat de artsen die er werken geen vaste behandelrelatie hebben met de patiënt, aldus ChristenUnie-Tweede Kamerlid Dik-Faber maandagochtend desgevraagd. „Tegelijkertijd staan zij wel voor de opgave om te beoordelen of er nog behandelmogelijkheden zijn. Die combinatie is op zijn minst een lastige. Bovendien, komt de patiënt daar om behandeld te worden, of om euthanasie te krijgen? Dat laatste is een heel ander perspectief.”

Het Kamerlid wil de uitzending van EenVandaag onder de aandacht brengen van de nieuwe minister van Volksgezondheid De Jonge, en krijgt daarvoor in elk geval de steun van de SGP. Drie punten zijn volgens Dik-Faber van belang. Allereerst hoe het komt dat de vraag om euthanasie onder psychiatrische patiënten zo is gestegen. Dik-Faber: „Heeft de patiënt genoeg ruimte om een open gesprek over zijn doodswens te voeren met zijn behandelaar? Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat zo’n wens in het goede perspectief komt te staan, omdat deze bij psychiatrische patiënten onderdeel kan zijn van het ziektebeeld. Dan moet je weten: Wat is er precies aan de hand?”

Dik-Faber wil ook weten wat De Jonge ervan vindt dat steeds meer psychiatrische patiënten met een doodswens lijken aan te kloppen bij de Levenseindekliniek.

Bij het in behandeling nemen van euthanasieverzoeken van psychiatrische patiënten is extra behoedzaamheid geboden, oordeelde de Hoge Raad in 1994. Dik-Faber: „Over die eis zijn de voor- en tegenstanders van de euthanasiewet het gelukkig nog altijd eens. Uit de uitzending blijkt dat artsen van de kliniek soms verzoeken uitvoeren, nadat de onafhankelijke arts-consulent die verplicht moet worden ingeschakeld heeft geadviseerd dat niet te doen. Desondanks concluderen de toetsingscommissies voor euthanasie achteraf vrijwel altijd dat de euthanasie toch zorgvuldig is verlopen. Daarover leven bij voor- en tegenstanders van de wet de nodige vragen, zo bleek twee weken geleden tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer. Ik hoor dan ook graag wat de minister van dit alles vindt.”