Nee, als Oost-Europese types bij een drogist het schap met cosmetica leegroven, is dat doorgaans geen impulsieve actie. Het is georganiseerde criminaliteit. Zo veel is duidelijk voor Bert van Steeg, bij Detailhandel Nederland zegsman met het dossier winkelcriminaliteit. „Achter zo’n diefstal zit een criminele keten. In bijvoorbeeld Roemenië maken leden van een roversbende rooftassen: speciaal geprepareerde tassen om roofwaar in te verstoppen. Andere bendeleden zorgen ervoor dat de dieven tijdelijk onderdak vinden op een vakantiepark”, aldus Van Steeg maandagmorgen.

Hij reageert op het nieuws dat de politie vorige week tijdens een grootscheepse actie tegen rondtrekkende dievenbendes zestig mensen heeft opgepakt. De meeste arrestanten zijn Oost-Europeanen.

Tijdens hun rooftochten hebben de criminelen het vooral voorzien op kleding, dure parfums, cosmetica, sieraden en babymelkpoeder. „Vijf dagen in de week crossen ze het hele land door, gaan de steden in en bezoeken dan vier of vijf winkels”, aldus een politiezegsman. Zeven mensen werden er opgepakt voor koperdiefstal. Een ander groepje ging zich te buiten aan babbeltrucs waarmee ouderen geld moest worden ontfutseld.

Lichte straf

De detailhandel kampt al jaren met Oost-Europese dievenbendes. Die overlast „wordt niet minder”, zegt Van Steeg.

Nodig is dat autoriteiten intensiever informatie uitwisselen over winkeldieven, benadrukt hij. „Nu komt een Oost-Europeaan er na een winkeldiefstal vaak van af met een vrij lichte straf, zoals een boete. De lokale politie behandelt zo’n vergrijp als een op zichzelf staande zaak. Terwijl de kans groot is dat zo’n dief deel uitmaakt van een crimineel netwerk en elders in het land ook al op rooftocht is geweest. Als de politie meer informatie uitwisselt, is de kans groter dat de dieven zwaarder worden bestraft. Omdat dan wellicht bewezen kan worden dat er sprake is van georganiseerde criminaliteit.”

Dieven uit Oost-Europa komen meestal met auto of minibusje naar Nederland, leert een vorig jaar gepresenteerd rapport van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van Veiligheid en Justitie. De meeste dieven zijn hier een paar weken tot een paar maanden, concluderen onderzoekers. Ze namen vijftien strafzaken tegen dievenbendes onder de loep. Van de in totaal 100 verdachten in de zaken waren er 79 man en 21 vrouw.

Om uit handen van de politie te blijven, hanteren de dieven verhullingstactieken. Zo gebruiken ze valse namen of laten katvangers een auto huren of kopen. Verder krijgen bendeleden te verstaan dat ze moeten zwijgen als ze worden opgepakt. Veel dieven communiceren via Facebook, bijvoorbeeld om gestolen spullen te koop te zetten. Opvallend: „Een deel van de verdachten deed geen moeite om het eigen Facebookaccount af te sluiten voor buitenstaanders, waardoor politieteams bendeleden kunnen volgen.”

Marktkraamhouders spelen een sleutelrol bij de heling van gestolen goederen, stellen de onderzoekers vast. Ook andere beroepsgroepen in Nederland vervullen een kwalijke rol, zij het „minder prominent.” Het rapport rept onder meer van autosloperijen die onderdelen van gestolen voertuigen opkopen, opslagbedrijven, telefoonwinkels en autoverhuurbedrijven.

De meeste bendes vinden onderdak op een vakantiepark of in een woning. Daar worden de spullen vaak doorverkocht aan marktlui. Sommigen dieven bivakkeren in een hotel, pension of auto. In één zaak was de bibliotheek in een grote stad de vaste ontmoetingsplek van de rovers.

De samenstelling van een bende wisselt nogal. Samenwerkingsverbanden zijn vaak tijdelijk. „Aannemelijk is dat de mobiele bendes onderdeel vormen van een internationaal crimineel circuit.”