Hoewel derivaten -meestal ten onrechte- bij veel beleggers nog altijd een angstig gevoel oproepen, zijn beleggers in het algemeen wel bekend met derivaten op aandelen. De bekendheid met derivaten die vastrentende waarden als onderliggend instrument hebben, zoals renteswaps en renteopties, is bij het grotere publiek zeer gering.

Een relatief nieuwe groep derivaten binnen de vastrentende categorie is de ”credit default swap” (CDS). De markt voor CDS is echter de afgelopen jaren spectaculair gegroeid. Stond er in het jaar 2000 nog maar voor 600 miljard dollar aan CDS uit, in 2003 is dit gegroeid tot bijna 3000 miljard dollar en de verwachting voor dit jaar is zelfs een uitstaand bedrag van circa 4800 miljard dollar. Hoewel de toepassingsmogelijkheden ervan voor de particuliere beleggers als directe belegging gering zijn, worden met credit default swaps interessante producten geconstrueerd die wel degelijk toegankelijk zijn voor de particuliere belegger. Denk hierbij bijvoorbeeld aan synthetische ”collateralised debt obligations” (CDO’s), die in 2002 en 2003 door veel banken werden uitgegeven.

Een credit default swap is een beschermingsinstrument, waarbij de koper in feite een verzekering koopt in het geval dat de onderliggende waarde in faillissement raakt. In ruil voor deze bescherming moet de koper premie betalen aan de verkoper van de CDS. Simpel gesteld is een CDS een verzekering voor obligaties die kan worden vergeleken met een putoptie bij aandelen. Waar het kopen van een (”at the money”) putoptie op een aandeel de koper beschermt tegen koersdaling van het aandeel, beschermt het kopen van een CDS de belegger tegen het koersverlies op zijn obligatie in het geval het bedrijf failliet gaat.

Verschillen zijn er echter wel degelijk. Een putoptie beschermt de belegger altijd tegen koersdalingen van het aandeel, terwijl een CDS de belegger alleen beschermt in één specifiek geval, namelijk een faillissement. De premie wordt doorgaans op kwartaalbasis betaald en bedraagt, afhankelijk van de kredietwaardigheid van het onderliggende bedrijf, ongeveer 10 tot 100 basispunten van de onderliggende nominale waarde. Hoe lager de kredietwaardigheid van een bedrijf, des te hoger zal de premie zijn die de verkopende partij van de CDS eist om de bescherming te verkopen. In geval van faillissement (gedurende de looptijd van de CDS) is de verkoper van de CDS verplicht de koper van de bescherming te compenseren voor zijn verlies.

Bij het ontstaan van CDS was de markt ondoorzichtig. Ook waren alleen de grote financiële instellingen hierin actief. Met de sterke groei van de markt is ook geprobeerd (onder andere door de International Swap and Derivatives Association, de ISDA) de markt voor CDS meer te standaardiseren. Hierbij moet worden gedacht aan bijvoorbeeld standaardlooptijden, vaste convenanten, een vaste structuur bij het afgeven van quotes en gestandaardiseerde afwikkelingen (cash of fysieke aflevering). Ook is er veel discussie geweest over de vraag wanneer er sprake was van een faillissement van een bedrijf, waarbij vooral in gevallen van een doorstart of schuldsanering betwist kan worden of dit onder de bescherming valt. De markt voor CDS is tegenwoordig zeer liquide en er is een grote mate van standaardisatie.

Door institutionele beleggers worden CDS vaak toegepast. Het is een goed instrument om voor een (kortere) periode een obligatieportefeuille af te dekken tegen toenemend kredietrisico. Omvangrijke obligatieportefeuilles kunnen vaak niet snel en zonder grote kosten worden geliquideerd.

Een andere interessante toepassing van CDS is de voorspellende waarde voor het kredietrisico. Uit de prijzen die in de markt totstandkomen, kan worden afgeleid hoe de financiële markten aankijken tegen het kredietrisico van het onderliggende bedrijf. Loopt bijvoorbeeld de te betalen premie voor het kopen van een CDS duidelijk op, dan prijst de markt een hoger kredietrisico in. Hoewel de resultaten van de onderzoeken gemengd zijn, komt uit een aantal onderzoeken wel naar voren dat CDS een voorspellende waarde hebben voor het te lopen kredietrisico.

De auteur is werkzaam als beleggingstrateeg bij Effectenkantoor Stroeve.