Als buitenlander is het verwarrend. Zeker als je nog maar twee dagen in Akkerman rondloopt. Op zoek naar een adres lees ik op een straatnaambord het ene moment de Dzerzjinskistraat, om een paar stappen later in dezelfde straat een bordje met Mikolajivskastraat te zien hangen.

Dan maar Google Maps raadplegen. Die geeft ook de Mikolajivskastraat aan. Plots begint het me te dagen. Aha, dit is de decommunisering van straatnamen.

Om het Sovjetverleden uit het geheugen van de Oekraïners te wissen besloot de regering twee jaar geleden Sovjetnamen van openbare ruimtes te vervangen. Zo ook in Akkerman. Want Feliks Dzerzjinski was de leider van de Tsjeka, de communistische geheime dienst in de beginjaren van de Sovjet-Unie. Ook Sovjetoprichter Lenin is uit het Akkermanse straatbeeld verdwenen en vervangen door Michailivskipark en daaraan parallel de Michailivskistraat (Google Maps: Leninstraat).

Maar in de hoofden van de Akkermaninwoners, niet allemaal, leeft de Sovjet-Unie voort. Ze beschouwen Moskou, de hoofdstad van het vroegere Sovjetrijk, als hun kompas. Niet verwonderlijk. Ruim vijftig jaar lang, tot 1991, met een korte Roemeense onderbreking, behoorde de stad tot het Sovjetimperium. De Sovjets hadden aan de rand van de stad legerbarakken, inmiddels afgebrokkeld en begroeid met struiken. Soldaten uit die tijd, tegenwoordig gepensioneerd, wonen met hun gezinnen in de buitenwijken. In totaal telt Akkerman 15.000 gepensioneerden die opgroeiden tijdens de Sovjet-Unie. Ze herinneren zich de gratis flats, gratis onderwijs en gratis gezondheidszorg.

Dit is een vruchtbare bodem voor pro-Russische sentimenten, zoals in Oost-Oekraïne. Daar proberen pro-Russische rebellen al vanaf 2014 een eigen republiek te stichten. Die geluiden klonken toen ook in Akkerman, dat eigenlijk tot West-Oekraïne behoort.

Tot afscheiding kwam het niet. Bij het zien van de oorlog in het oosten bleven pro-Russische inwoners liever vreedzaam thuis, legt meubelmaker Dmitri Ivanov (38) in het Michailivskipark uit. Daarbij, vervolgt hij, grenst het gebied rond Akkerman niet aan Rusland. Dus kon Moskou geen wapens, geld en mankracht sturen om de pro-Russische bevolking extra kracht te geven. Zelf ziet hij Oekraïne met de „geciviliseerde” Europese Unie optrekken. Journalist Andrej Kandyba (54) geeft de volgende verklaring: een van de pro-Russische voormannen werd gearresteerd. Niemand weet waar hij zich nu bevindt. Dan laat je het wel uit je hoofd om te protesteren.

Van het bevlogen Oekraïense patriottisme, zoals elders in het land, merk je in Akkerman weinig. Hier wappert niet overal de Oekraïense vlag. Op stoelen in het gemeentehuis staat weliswaar op een sticker: ”Akkerman is Oekraïne”, maar bij de afgeladen gemeenteraadsvergadering met gedeputeerden en bewoners zingt niemand mee met het Oekraïense volkslied. Afsluitend roept een enkeling de strijdkreet ”Glorie aan Oekraïne”. Gevolgd door een paar andere kelen: ”Glorie aan de helden”. Het Oppositieblok, dat het dichtst bij Rusland staat, is de grootste partij van de stad.

Tijdens de gemeenteraadsvergadering is Oekraïens de voertaal, maar op straat overheerst het Russisch. Dat is op de markt zo, maar ook in de studio waar een Amerikaanse film een ondertiteling krijgt. Inwoners zien het Russisch als een gemeenschappelijke taal die alle bevolkingsgroepen in Akkerman –de Bulgaren, Roemenen, Grieken, Georgiërs, Russen, Moldaviërs, Wit-Russen, Gagaoezen en Oekraïners– beheersen. De inwoners wijzen graag op het eeuwenoude multi-etnische Akkerman, waar de verschillende bevolkingsgroepen gewend zijn om elkaar als vreedzame buren te hebben.

Op een bankje in het Michailivskipark begrijpt de gepensioneerde Olga niet dat de Sovjetnamen zijn weggehaald. Een paar meter van haar vandaan stond een standbeeld van Lenin. Dat is omvergeworpen en heeft moeten wijken voor een bloemperk. Jammer, meent Olga. Ze wil dat de jeugd deze geschiedenis niet vergeet. Het is haar geschiedenis. Die kun je niet verdringen, stelt ze weemoedig vast, terwijl haar kleindochter speelt met een pop.

Olga droomt van een verenigd en broederlijk Oekraïne en Rusland, net als tijdens de Sovjet-Unie. Ze verlangt terug naar die tijd. Maar ze snapt dat dit er niet van komt en zegt meerdere malen: „Je kunt de geschiedenis niet meer tot leven brengen.”

serie Akkerman in Akkerman

Dit is het tweede deel in een serie over medewerker Floris Akkerman in de Oekraïense stad Akkerman.