Grootste ets Heyboer voor het eerst te zien
De grootste ets die Anton Heyboer (1924-2005) ooit maakte, is binnenkort voor het eerst in Nederland voor publiek te zien. ‘Het goede moment’ is één van de hoogtepunten van de Heyboer-expositie die 26 augustus opent in het Gemeentemuseum van Den Haag, de eerste grote tentoonstelling over de kunstenaar in veertig jaar.
Het werk is 5 meter breed en 3 meter hoog en bestaat uit 27 delen van 100 bij 60 centimeter. Het verbeeldt volgens samensteller van de expositie Doede Hardeman het leven van Heyboer. Het stamt uit de periode die Hardeman wil belichten (1956-1977), die vóór de tijd dat de kunstenaar met zijn vijf vrouwen een geliefd onderwerp was voor populaire media en snel gemaakte schetsjes van kippen en danseressen verkocht.
‘Het goede moment’ kreeg in 1964 een belangrijke plek op de Documenta in Kassel, vlakbij een topwerk van Henri Matisse. „Het is daarna aangekocht door een radiostation in Hamburg. Toen dat ging renoveren, belandde het aanvankelijk bij een galerie. Het is begin dit jaar teruggevonden”. De plek op de gewichtige Documenta toont wel aan dat Heyboer destijds internationaal gezien werd als een groot kunstenaar, net als de diverse toenmalige aankopen door belangrijke musea zoals het MoMa in New York. Zij hadden oog voor de kwaliteit van de Nederlandse expressionist toen de kunstwereld toch vooral draaide om ‘zakelijke’ stromingen als Nul, ZERO, minimal art en popart.
Die erkenning bracht Heyboer niet zoveel geluk. „Voor hem was het artistieke succes een aantasting van zijn vrijheid, door de verplichting om het voort te zetten”, vertelt Hardeman. De kunstenaar moest ook niet veel hebben van de werkwijze van de kunstmarkt. „Hij werkte niet om te exposeren, zich te meten met collega’s of te verkopen. Met zijn kunst maakte Heyboer, die een trauma had opgelopen als dwangarbeider in nazi-Duitsland, het leven voor zichzelf draaglijk. Het was een noodzaak.”
Nadat hij in 1975 weer enorm in de belangstelling was komen te staan door een tentoonstelling van schilderijen in het Stedelijk in Amsterdam, wilde Heyboer de kunstwereld uit om een vrij leven leiden, met zijn vrouwen in Den Ilp. Hij trok zich terug en ruilde de aandacht van kunstkenners in voor die van roddelbladen en makers van tv-programma’s over excentriekelingen. Geld verdiende hij met verkoop van werk aan huis. Het daardoor „vertroebelde” beeld van Heyboer wil Hardeman nu bijstellen.
De expositie omvat circa honderd werken, waaronder tekeningen die Heyboer maakte binnen de seconden dat hij zijn adem kon inhouden. „Er valt hier voor kunsthistorici veel te ontdekken”, belooft Hardeman.