„Dé toegangspoort om het verhaal van de Grebbelinie te ontdekken”, typeerde gedeputeerde Pennarts-Pouw van de provincie Utrecht het centrum vorig jaar bij de start van de bouw. Een interactieve expositie belicht de geschiedenis van de linie. Wandelend, fietsend of kanoënd kunnen bezoekers vervolgens de omgeving verkennen.

Het centrum staat op een interessante plek in de Grebbelinie: vestingwerk Fort aan de Buursteeg. Daar waren in 1794 en 1795 soldaten gelegerd voor de strijd tegen de Fransen, het lag in de frontlijn in de meidagen van 1940 en in 1944 was het een steunpunt van de Duitsers toen de geallieerden vanuit Ede naderden.

„Precies twee eeuwen heeft de Grebbelinie dienst gedaan, van 1745 tot 1945”, zegt Bert Rietberg, Grebbeline-expert en medewerker van Gebiedscoöperatie O-gen, de organisatie voor gebiedsontwikkeling voor de Gelderse Vallei, de Utrechtse Heuvelrug en de Kromme Rijnstreek. „De linie is aangelegd toen de Republiek van de Zeven Verenigde Nederlanden vorm had gekregen en er iets te verdedigen was.

De Noordzee beschermde in het noorden en het westen, in het zuiden lagen de grote rivieren. De IJssel in het oosten, met nogal wat doorwaadbare plaatsen, was echter een onbetrouwbare barrière. Vandaar de linie in de komvormige Gelderse Vallei, met de Hollandse Waterlinie daar weer achter. Een klein leger zou zo grote vijandelijke machten kunnen weerstaan.”

Het bezoekerscentrum, dat behalve ’s maandags dagelijks geopend zal zijn, is eigendom van Staatsbosbeheer, dat ook Fort aan de Buursteeg beheert, inclusief het zuidelijke deel aan de overzijde van de spoorlijn Utrecht-Arnhem. O-gen, nu gevestigd in Huize Scherpenzeel, krijgt er ook haar kantoor.

In het centrum is verder een restaurant, dat niet alleen koffie, gebak en kleine gerechten serveert voor de passerende fietser of wandelaar, maar geheel in stijl voor de grote eter ook ‘bunkergerechten’ op het menu heeft staan.

Het fort, de afgelopen decennia in gebruik als campingterrein, was een logische locatie voor het bezoekerscentrum, zegt directeur Gerard van Santen van O-gen. „Centraal, goed bereikbaar via rijksweg A12 en station Veenendaal-De Klomp en knooppunt in tal van fiets- en wandelpaden.”

Van Santen hoopt in het centrum behalve toeristen ook belangstellenden uit de regio te ontvangen. „In het gebied kom ik veel mensen tegen die tegen zeggen: Interessant, als kind speelde ik op een dijkje, maar ik heb nooit geweten dat ik op de Grebbelinie gespeeld heb. De linie heeft een rijke, maar ook rauwe historie. Elke Nederlander weet van de slag om de Grebbeberg in 1940, maar daar stopt het. Het bezoekerscentrum kan daar betekenis en beleving aan toevoegen.”

„In het centrum begint het verhaal, de rest van het boek moet je buiten lezen”, vult Rietberg aan. „Er zijn wandelroutes van 1, 3, 5 en 18 kilometer, fietstochten, kanomogelijkheden en diverse andere buitenactiviteiten. Zo kun je onder meer in een jeep op pad met ‘soldaat Tom’, die vertelt hoe de Canadezen de regio in 1945 bevrijdden. Je rijdt bijvoorbeeld naar een brug waar gevochten is en een molen waarop een uitkijkpost was.”

Sinds 1945, na het wegvallen van de militaire functie, combineert de Grebbelinie recreatie en natuur. „De das voelt zich hier goed thuis, ook de ijsvogel komt er voor”, aldus Rietberg. „Het is één groot natuurgebied: veel vogelsoorten, vlinders, reeën en ander wild, konijnen, hazen, vossen. Op bepaalde plaatsen laten we bezoekers daarvan genieten, waardoor we elders vooral rust voor de natuur kunnen creëren.”

grebbeliniebezoekerscentrum.nl