In zijn eigen oorspronkelijke plan gaat de bewindsman uit van districten waarin meerdere kandidaten naar Den Haag kunnen worden afgevaardigd. Een meerderheid in de Tweede Kamer voelt daar niets voor. Met name CDA en PvdA willen enkelvoudige districten, dus districten waarin slechts één kandidaat in de Kamer kan worden gekozen. De Graaf heeft zich daar tot nu toe sterk tegen verzet. Woensdag toonde hij zich echter bereid deze uitdrukkelijke wens van de Kamer met het kabinet te bespreken.

De minister kwam de Kamer nog op een tweede punt tegemoet. Waar hij zelf van mening is dat kamerkandidaten niet én op een regionale lijst mogen staan én op een landelijke lijst, wil een overgrote meerderheid van de Kamer die mogelijkheid juist wel scheppen. De Graaf zal zich hier opnieuw op bezinnen.

In het nieuwe kiesstelsel, dat het kabinet al bij de volgende kamerverkiezingen wil invoeren, krijgt elke kiezer twee stemmen. Met zijn eerste stem kiest hij, zoals ook nu al gebeurt, een kandidaat van een landelijke lijst van de partij van zijn voorkeur. Die stem bepaalt de zetelverdeling in de Kamer, zodat het principe van de evenredige vertegenwoordiging overeind blijft. Met zijn tweede stem kan de kiezer een kandidaat uit zijn eigen regio stemmen. Als een regionale kandidaat voldoende stemmen haalt, kan hij een partijgenoot van een landelijke lijst van zijn plekje in de Kamer ’beroven’.

In het kameroverleg van woensdag bleek dat politiek Den Haag zich nog steeds in een impasse bevindt over het nieuwe kiesstelsel. Het voorstel van De Graaf heeft geen meerderheid in de Kamer, maar ook de alternatieven van de diverse fracties steunen niet op een meerderheid. Verdeeldheid is er bijvoorbeeld over het aantal kamerzetels dat aan regiokandidaten moet worden toegewezen. Terwijl de PvdA 75 zetels op deze wijze wil verdelen, houdt het CDA het op 30. Minister De Graaf heeft nu een compromisvoorstel gedaan van 60.

De positie van de VVD-fractie is volstrekt onduidelijk. De partij is er nog niet uit wat zij zelf wil. Zij wil zich daarom de komende maanden „intern en in gesprek met anderen” op dit thema bezinnen. Het kwam de liberalen woensdag op schimp van de andere fracties te staan. D66-kamerlid Van der Ham: „Wij hebben ons huiswerk gedaan en hebben een visie. U blijft zich maar bezinnen, maar komt geen stap verder.”

Overigens dreigde over het kiesstelsel woensdag bijna een politieke crisis. Op een partijbijeenkomst woensdagmorgen waarschuwde premier Balkenende coalitiepartner VVD dat de liberalen invoering van het nieuwe kiesstelsel niet mogen vertragen. De VVD wil een besluit over het voorstel van De Graaf uitstellen tot september. Volgens Balkenende is dat onmogelijk.

Daarop reageerde VVD-fractieleider Van Aartsen vanmorgen in De Telegraaf. Hij vindt het onacceptabel dat het kabinet een nieuw kiesstelsel in elkaar timmert zonder steun van de VVD. „Dat kan niet. Dan blaast De Graaf het kabinet op.” Als De Graaf steun van CDA en PvdA verwerft, is coalitiepartner VVD niet meer nodig om een wetsvoorstel aan een kamermeerderheid te helpen. „Dat is onbetrouwbaar handelen”, vindt Van Aartsen.