In de wereld van de theologie is de stem van Afrika helaas nog ondergesneeuwd. Het onlangs verschenen ”Anthology of African Christianity” kan hopelijk een katalysator zijn om daar verandering in te brengen. Het boek is uitgegeven in samenwerking met de Wereldraad van Kerken. Het is een voornaam boek: het opent met de lezing die de voormalige president Thabo Mbeki in 1996 in het Zuid-Afrikaanse parlement te Kaapstad gaf onder de titel ”I am an African”, waarin hij het wezen van de Afrikaan peilde.

Het boek is uit zeven delen opgebouwd: 1. Een introductie over christendom in Afrika; 2. Afrika en christendom naar regio; 3. De verschillende kerkelijke denominaties in Afrika; 4. Het christendom in alle Afrikaanse landen; 5. Afrikaans christendom en de oecumene; 6. Thema’s in het Afrikaanse christendom en 7. De publieke rol van het christendom in Afrika.

Pinksterkerken

Een zeer leerzaam hoofdstuk is dat van Angelique Walker-Smith (Indiana Weslyan University) over het verband tussen het christendom in Afrika en de zwarte kerken in Amerika. De leden van deze kerken in Amerika zijn door de slavernij en segregatie door veel lijden gegaan. Het is opmerkelijk dat de zwarte Amerikanen in hun lijden teruggrijpen op de heiligen van de vroege kerk in Afrika, zoals Cyprianus en Athanasius.

Een ander punt dat zij aanstipt, is het verband tussen de lichamelijke expressie in de ”Great Awakening” in de achttiende eeuw en eenzelfde soort uiting die gevonden wordt bij traditionele vormen van voorchristelijke geloof in Afrika. Dit betrokken zijn van het lichaam op de geloofsuitdrukking tref je ook aan bij de pinksterkerken. Het is goed dat er in dit boek veel aandacht wordt besteed aan de opkomst en de praxis van deze snelst groeiende groep binnen het Afrikaans christendom.

In het hoofdstuk geschreven door Opoku Onyinah (Pentecost University Ghana) zien we dat er rond 1905 diverse opwekkingsbewegingen waren, zoals die in Asuza Street (Californië) en Wales. Hierdoor kreeg de pinksterzendingsbeweging een enorme boost. Het is opmerkelijk om te zien dat de zending van de pinksterbeweging van meet af aan nadruk legt op het „winnen van zielen” en niet zozeer op het bouwen van scholen en klinieken, iets wat de zending van de historische kerken (zoals bijvoorbeeld de anglicanen en rooms-katholieken) deden. De redenatie van de pinksterzending is dat als iemand in vuur en vlam voor Jezus staat, hij of zij als gevolg daarvan de maatschappij gaat dienen.

Een andere opmerkelijke trend die beschreven wordt is dat de historische kerken in Afrika diverse financiële banden hebben met gelijkgestemde kerkgenootschappen in het Westen. Bij de pinksterkerken is dat niet het geval. Van meet af aan zijn de pinksterkerken zelfredzaam. Bijzonder om te zien hoe groot de offerbereidheid van Afrikaanse pinksterkerken voor de zaak van Christus is.

Voorspoed

Kudzai Biri beschrijft de zogeheten neopinksterbeweging. Kenmerkend voor deze beweging is de voorspoedstheologie, met als motto: als je veel geeft aan de kerk, zal God je zegenen. Er is een sterke nadruk op gezondheid en voorspoed: redding is lichamelijk en geestelijk. De oorzaak hiervan ligt volgens de universitair docent uit Harare (Zimbabwe) in de kosmologie van het traditionele Afrika, waar alle negatieve wisselvalligheden in het leven werden bezworen door de toverdokter. Het soort geloof dat de traditionele zending bracht, focuste op de christen die zijn of haar rijkdom in de hemel moest verwachten.

Ondertussen werd de Afrikaanse bevolking uitgebuit door (christelijke) kolonisten. Ook werden Afrikaanse traditionele gebruiken onderdrukt en gedemoniseerd. Dit verklaart de hang naar authentiek Afrikaans christendom, waarvan de neopinksterkerken een exponent zijn. Deze kerken hebben in sommige landen sterke invloed op (ethische) keuzes van de overheid, zoals ten aanzien van homoseksualiteit, maar ze zijn anderzijds kritiekloos als het gaat om corruptie binnen de politiek.

Gereformeerd

Dr. Retief Müller (Universiteit van Stellenbosch, Zuid-Afrika) beschrijft het gereformeerde christendom in Afrika. Het reformatorische geloof is vanuit Zuid-Afrika vooral van invloed op de zuidelijke delen van Afrika, maar het lijkt verder een marginaal verschijnsel te zijn op het continent. Opmerkelijk in dit verband is dat het secularisme getalsmatig alleen in (het gereformeerde) Zuid-Afrika voet aan de grond krijgt.

Er is verder in dit boek aandacht voor belangrijke fenomenen, zoals theologisch onderwijs, zondagsscholen en christelijke koren, die de christelijke leer en moraal doorgeven.

Daarnaast staat er voor de liefhebber een hoofdstuk in over de rol van de kerk in inkomenszekerheid in Namibië. Een hoofdstuk over jeugdwerk of de rol van moderne media in Afrika was wellicht zinvoller geweest. Ook het christendom in het Arabischsprekende noorden van Afrika komt er wat bekaaid van af. De thematische hoofdstukken beschrijven het christendom beneden de Sahara.

Toch biedt dit boek een enorme hoeveelheid interessante informatie om op de hoogte te raken van de stormachtige ontwikkelingen van het christendom op dit prachtige continent.

Anthology of African Christianity, Isabel Apawo Phiri e.a. (red.); uitg. Regnum Books International, Oxford, 2016; ISBN 9781911372103; 1287 blz.; £ 36,-.