Journalist, docent en religiewetenschapper Pauline Weseman (45) –actief voor Trouw en eerder werkzaam bij onder andere de EO en het AD– geeft alle 350 eerstejaarsstudenten van de hbo-opleiding journalistiek in Utrecht les in religie. Jodendom, christendom, islam, boeddhisme, hindoeïsme. Het vak –vier keer drie uur– heeft dezelfde status als bijvoorbeeld politiek, economie en kunst.

Waarom deze lessen?

„Twee redenen. Religie is dagelijks in het nieuws. Daarom hecht de schoolleiding eraan dat studenten daar kennis van zaken over hebben. Verder heb ik me sinds mijn aantreden in 2012 hard gemaakt voor deze lessen. We constateren we een enorm kennishiaat bij studenten.”

Hoe ernstig is het gebrek aan kennis?

„Studenten weten nog minder dan niks. De betekenis van Kerst of Pasen kennen ze vaak niet. Dat leidt tot grote hilariteit, maar ook tot schaamte. Velen hebben geen benul van het verschil tussen een rooms-katholiek en een protestant, laat staan tussen een priester, pastoor, dominee en pastor.

Wij laten hen zelf ontdekken hoe weinig ze weten. Als studenten in een quiz van de veertien religieuze feesten er amper twee blijken te kennen, moeten ze zich achter de oren krabben.”

Opvallend dat de meest links georiënteerde opleiding journalistiek in Nederland lessen religie aanbiedt.

„Klopt. Er is sprake van een rare discrepantie. In het voortgezet onderwijs neemt het godsdienstonderwijs af. Het beeld is dat kerken leeglopen, dat religie achterhaald en ouderwets is. Wereldwijd neemt religie echter toe, 85 procent van de wereldburgers behoort tot een religie.

De School voor Journalistiek ziet zelf de noodzaak van lessen levensbeschouwing. Ik heb niet te hoeven praten als Brugman om ze te overtuigen.”

Hoe zien de lessen eruit?

„Het is een drietrapsraket. Eerst brengen we basiskennis over wereldreligies bij, dan besteden we aandacht aan specifieke valkuilen per godsdienst in de media om blunders te voorkomen en vervolgens geven we praktische handvatten: Waar vind je hindoes? In les één besteden we aandacht aan jodendom en christendom. In les twee aan islam.”

Wat is een valkuil bij het christelijk geloof?

„Veel mensen denken bij christenen nog steeds aan mensen die in een kerk zitten. Zwarte kousen, met een reeks verboden. Tegen abortus, vaccinatie, homoseksualiteit. Het beeld is echter diffuus geworden. Er is een enorme diversiteit aan christenen, ook zonder de kerk. In stadskloosters, in megakerken zoals Hillsong, in wandelretraites. Liberale christenen hebben soms meer raakvlakken met westerse boeddhisten dan met refo’s op de Veluwe. Beide groepen zijn echter christen.”

Krijgen orthodoxe christenen aandacht in de les?

„Wij brengen respect bij voor orthodoxe christenen, maar proberen de blik van studenten ook te verbreden. Zodat ze niet altijd bij de eerste de beste dominee aankloppen.”

Wat moet een student minimaal weten?

„Basiskennis. Studenten moeten minimaal het ontstaan, de bronnen, de leer- en leefregels en stromingen van de wereldreligies kennen. Welke personen zijn belangrijk? Wie zijn Boeddha, Mohammed en Jezus? Wat klopt er van vooroordelen?”

Hoe lastig zijn de lessen voor studenten?

„Studenten vinden het lastig zich te verplaatsen in mensen voor wie geloof op de eerste plaats staat. Ze ontdekken dat religie voor een gelovige méér is dan een voorkeur voor sport: de één houdt van voetbal, de ander van hockey. Bijvoorbeeld, als winkels op zondag opengaan, raakt dat christenen die voor zondagsrust zijn in hun wezen, in hun zijn. Het gaat niet om de vraag of ze niet even op een andere dag boodschappen kunnen doen. Ten diepste gaat het erover hoe er met hun God wordt omgegaan.”

Hoe reageren studenten?

„Studenten zijn enthousiast. Ze vinden het volstrekt logisch dat het vak er is. De les over de relevantie van religie hebben we grotendeels kunnen schrappen.

Ze ergeren zich eraan hoe weinig ze weten. Het verbaast hen bijvoorbeeld als ze horen dat slechts een kwart van Nederland atheïst is. Verder kennen ze de argumenten niet om tweede pinksterdag wel of niet in te ruilen voor Bevrijdingsdag als vrije dag.”

Wat adviseert u in de les: het lezen van Bijbel of Koran?

„Wij geven geen advies. Wij lezen Bijbel én Koran. En allebei kritisch. Ook de Veda’s, de hindoegeschriften. Ik ben geen dominee die iedereen in zes lessen wil bekeren tot het christendom.”

Wereldwijd worden veel aanslagen gepleegd in naam van de islam. Benoemt u dat?

„Absoluut. Dat is de eerste vraag die studenten stellen bij de islam.”

Hóé stelt u dat aan de orde?

„Ik geloof niet dat een religie in zichzelf wel of niet gewelddadig is. Misstanden gaan we niet ontkennen of goedpraten. In mijn begintijd als docent had ik die neiging wel. Dan zei ik dat islam in wezen vrede betekent, dat al dat geweld er niet bij hoort. Dat antwoord is te gemakkelijk geworden, daar kom je niet mee weg als docent.

Er zijn echter veel andere redenen waarom mensen tot geweld komen. Het gaat vaak mis als mensen een stukje uit de Koran uit z’n verband rukken en ermee aan de haal gaan. Vergeet niet, in de Bijbel vind je ook wraakteksten.”

De Koran roept ertoe op de hele wereld te onderwérpen, de Bijbel roept op de wereld te onderwíjzen.

„Islam betekent onderwerping aan God. Maar niet met geweld, volgens mij. Je gaat van mij niet horen dat de Koran gewelddadig is. Een religie is in mijn optiek niet gewelddadig in zichzelf. Mensen kunnen gewelddadig zijn om allerlei redenen en religie gebruiken als rechtvaardiging daarvoor.”

Alle religies worden in de lessen als gelijkwaardig behandeld. Kunt u zich voorstellen dat mensen daar moeite mee hebben?

„Dat is een verkeerde benadering. Dit vak is opgezet om studenten journalistieke kennis mee te geven over religie die zij in hun beroep nodig hebben. De islam krijgt meer aandacht, omdat deze religie meer in het nieuws is. Niet omdat de islam waardevoller zou zijn dan christendom of jodendom.”

U bent zelf van evangelisch en Nederlands gereformeerd uiteindelijk oudkatholiek geworden. Hebt u niet de neiging studenten te winnen voor de christelijke traditie?

„Nee, totaal niet. Ik heb geen zendingsdrang, ik wil dat mensen hun eigen weg vinden. Ik wil zo objectief mogelijk lesgeven, op een journalistieke manier naar religies kijken, wetende dat objectiviteit niet bestaat. Ik ben mij bewust van mijn ‘bril’, orthodoxe christenen, moslims en atheïsten hebben hun bril. Wees je daarvan bewust, zeg ik tegen studenten.”

Wat is uiteindelijk uw passie?

„In berichtgeving over religie gaat veel goed, maar het kan beter. Vaak is het eenzijdig, negatief, bevooroordeeld en geeft het mede aanzet tot negatieve beeldvorming en polarisatie. Ik wil dat studenten als journalist begrip krijgen voor gelovigen en weten waar zij hun inspiratie vandaan halen.”