Het zuiden van Duitsland ‘leefde’ tientallen jaren van de Amerikaanse aanwezigheid. Bijvoorbeeld het stadje Baumholder in Rijnland-Palts, niet ver van het bekende toeristenoord Idar-Oberstein. Het stadje heeft nauwelijks 4000 inwoners. Het Amerikaanse garnizoen tijdens de Koude Oorlog telde 4500 militairen en hun families, bij elkaar 14.000 mensen. In de buurt is een enorm oefenterrein, vandaar hun aanwezigheid. De Amerikanen hadden in Baumholder hun eigen scholen, kerken, winkels en restaurants. Ze woonden in grote barakken – stijl jaren zestig.

Anno 2017 heeft de Amerikaanse krijgsmacht volgens eigen opgave 62.000 mensen in Europa, verdeeld over 14 landen. „Ondanks een beperktere aanwezigheid is de stationering in Europa belangrijk”, aldus een woordvoerder van het United States European Command. Wie de krant leest, weet waar hij op doelt. De annexatie van de Krim door de Russen, onrust aan de zuidgrenzen van Europa en de nabijheid van de crisisgebieden in het Midden-Oosten noopt tot Amerikaanse aanwezigheid.

Bondgenoten

Na afloop van de Tweede Wereldoorlog was het ondenkbaar dat voormalige bondgenoten vijanden zouden worden en vijanden goede vrienden. Toch gebeurde het. Amerikaanse militairen, samen met burgerarbeiders en hun families uit de Verenigde Staten, werken inmiddels al 75 jaar samen met bondgenoten uit Italië, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Turkije, Frankrijk, Spanje en andere landen aan vrede en veiligheid in Europa.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn er in totaal 3 miljoen Amerikaanse militairen van landmacht, luchtmacht en marine naar Europa gestuurd. Na afloop van de oorlog ging het overgrote deel weer naar huis of werd overgeplaatst naar gebieden in de Stille Oceaan. In Europa bleven ongeveer 100.000 Amerikaanse soldaten achter. Er wachtte nog belangrijk werk: Europa lag in puin en oorlogsmisdadigers moesten worden berecht. De opkomst van het communisme bracht echter een ander perspectief.

De dreiging van de Sovjet-Unie zorgde ervoor dat de spanning –en dus het aantal militairen– snel opliep. Begin jaren 60 van de vorige eeuw waren er ruim 450.000 Amerikanen in Europa gestationeerd, verspreid over 100 gemeenschappen. Patrouilles rond de Berlijnse Muur, bewaking van de Fulda Gap tussen Oost- en West-Duitsland en de zogenaamde Reforger-oefeningen vroegen een flinke inzet. Thuis in de VS trainden schoolkinderen ”duck and cover” onder hun tafels en zagen films over een nucleaire aanval door de Russen. De hitte van de Koude Oorlog was tot in Amerika voelbaar.

Inzet

Toen de Muur in 1989 viel en later beide Duitslanden werden herenigd ging er een zucht van verlichting door de wereld. De Amerikanen verplaatsten hun ‘Europese’ militairen naar andere conflictgebieden: de oorlog tegen Irak – als reactie op de agressie tegen buurland Koeweit. Later vroegen conflictgebieden op de Balkan aandacht.

De Verenigde Staten waren niet voorbereid op de aanval van 11 september 2001. De nasleep was enorm. De ”oorlog tegen het terrorisme” vergde een gigantische militaire inzet in Irak en Afghanistan. Vanuit Europa gingen duizenden Amerikaanse soldaten naar de conflictgebieden in het Midden-Oosten. De door de Amerikanen uitgerolde infrastructuur in Europa bleek cruciaal in de strijd ver van huis. Logistieke bases –zoals Landstuhl Regional Medical Center in het zuidwesten van Duitsland– vormden de ruggengraat voor het troepentransport. De grootste Amerikaanse medische militaire voorziening buiten de VS werd voor gewonde Amerikaanse soldaten de laatste halte voordat ze de oceaan overstaken, terug naar huis.

Feestje in Brunssum

Het Allied Joint Force Command Headquarters Brunssum ligt fraai verscholen in het heuvellandschap van Zuid-Limburg. Bij de hoofdingang van het complex aan de Rimburgerweg in Brunssum rijden zwarte en blauwe bolides af en aan. Er werken ruim 800 mensen. Hoewel alle 28 NAVO-landen deelnemen in het hoofdkwartier komt 80 procent van het personeel uit Duitsland, Groot-Brittannië, Frankrijk, de Verenigde Staten en Nederland. De Italiaanse generaal Salvatore Farina is commandant van JFC HQ Brunssum.

Het NAVO-hoofdkwartier is vooral druk met Afghanistan. Officieel heet het dat het hoofdkwartier moet zorgen voor een continue voortgang van de operatie. De staf coördineert de missie 24 uur per dag, 7 dagen per week. Brunssum is een van de drie NAVO-hoofdkwartieren, deels gevestigd in de Cannerberg. Het is opgericht op 1 juni 1967. Vandaag wordt het vijftigjarig bestaan gevierd. Koning Willem-Alexander komt langs voor de ceremonie en een gesprek met de Supreme Allied Commander Europe, de Amerikaanse generaal Curtis M. Scaparrotti. Hij is de militaire baas van alle NAVO-militairen in Europa, dus ook de Amerikanen.

Brunssum is een voorbeeld van 75 jaar Amerikaanse aanwezigheid in Europa. Maar het zijn niet de enige yankees in Nederland. Het is een publiek geheim dat op de Vliegbasis Volkel Amerikaanse kernwapens liggen opgeslagen. Het zouden er nog ongeveer twintig zijn die onder de F-16’s van de Koninklijke Luchtmacht passen. Officiële mededelingen worden daarover nooit gedaan. Feit is dat een Amerikaanse bewakingseenheid in Volkel op de kernwapens ‘past’.

Van 1954 tot 1994 werd de Vliegbasis Soesterberg mede gebruikt door het Amerikaanse 32nd Tactical Fighter Squadron met hun F-15’s. Er stonden 24 uur per dag twee jagers klaar om binnen enkele minuten in actie te kunnen komen tegen Russische indringers. Voor de honderden Amerikanen werd een aparte wijk in Soesterberg gebouwd, inclusief de eerste McDrive in Nederland van hamburgerketen McDonald’s. De wijk is er nog, nu wonen er Nederlanders. Na het vertrek van de Amerikanen werd er een F-15 aan Nederland geschonken, die is te zien in het Nationaal Militair Museum.

75 jaar Amerikanen in Europa

Voorjaar 1942 – De eerste Amerikaanse militairen zetten voet op Europese bodem, in het Noord-Ierse Belfast.

Juni 1944 – D-day, de grootste amfibische landing ooit op de stranden van Normandië.

December 1944/januari 1945 – Nazi-Duitsland doet in de Slag om de Ardennen een laatste poging de geallieerden te stoppen; 75.000 Amerikanen sneuvelen, raken gewond of worden gevangengenomen.

25 april 1945 – Amerikaanse en Russische troepen ontmoeten elkaar in de Duitse stad Torgau. In de twee weken die volgen pleegt Hitler zelfmoord, valt Berlijn en geven de Duitsers zich over. De oorlog in Europa is voorbij.

24 juni 1948 – De Sovjets blokkeren landroutes naar Berlijn. De geallieerden starten een luchtbrug. De blokkade wordt in mei 1949 opgeheven.

4 april 1949 – De Verenigde Staten en elf bondgenoten richten een militaire alliantie –de NAVO– op.

Augustus 1952 – Het hoofdkwartier van US European Command in Frankfurt opent de deuren. Er zijn 252.000 Amerikaanse militairen in Europa.

13 augustus 1961 – Oost-Duitsland start met de bouw van de Berlijnse Muur.

27 oktober 1961 – Clash tussen de VS en de Sovjet-Unie. Tanks staan zestien uur tegenover elkaar bij Checkpoint Charlie in Berlijn.

Januari 1969 – Start van de oefening Reforger (REturning FORces to GERmany). Met één uitzondering (1989) is de oefening tot 1993 iedere vijf jaar gehouden als demonstratie van Amerikaanse steun voor Europa’s defensie.

11 mei 1972 – De Baader-Meinhof Groep pleegt een aanslag bij een Amerikaanse kazerne in Frankfurt. Er vallen dertien doden en gewonden. Andere aanslagen volgen.

9 november 1989 – Val van de Berlijnse Muur.

November 1990 – Amerikaanse eenheden uit Europa verplaatsen zich van Duitsland naar het Midden-Oosten voor de Irakoorlog.

April 1992 – Amerikaanse troepenvermindering in Europa. Het VII Corps op non-actief.

Augustus 1994 – De zogenaamde Berlijnbrigade van het Amerikaanse leger wordt ontmanteld. Ook Franse en Britse troepen verlaten de stad.

December 1995 – Amerikaanse troepen worden verplaatst naar Bosnië.

24 maart 1999 – Luchtaanval op Servische troepen in Kosovo.

11 september 2001 – Aanval met gekaapte vliegtuigen op World Trade Center in New York en Pentagon in Washington DC. Bijna 3000 mensen komen om. Een maand later start de ”oorlog tegen het terrorisme”.

Oktober 2005 – Amerikaanse militaire vliegveld Rhein-Main gesloten.

Juni 2010 – VS kondigen verdere troepenreductie in Europa aan. De 1st Armored Division wordt verplaatst van Duitsland naar Fort Bliss in Texas.

Maart 2015 – Amerikaanse troepen participeren in oefeningen aan de oostgrens van Europa „om de Russische agressie” in toom te houden.

Januari 2017 – Grote oefening in Polen met diverse nationaliteiten, waaronder Amerikanen.