Talloze keren deed Pechtold aangifte van bedreiging. Zo vaak dat het inmiddels voelt als „zinloos routinewerk.” Dat kan hij moeilijk uitleggen aan zijn dochter (13) en zoon (12). Daarom trok hij dinsdag een streep voor zijn kinderen: hij reisde af naar het gerechtshof in Leeuwarden en sprak in de rechtszaal een slachtofferverklaring uit, om duidelijk te maken wat de impact is als iemand je een „kopschot” toewenst. „Hoe oneens je het ook met een politicus bent. Of met je buurman. Of je collega. Doodsbedreigingen zijn niet normaal.”

De rechtszaak draaide om een bedreiging zoals die zo vaak geuit wordt: een man (51) wenst vanaf zijn zolderkamertje in het Groningse Woldendorp de politicus via Facebook de dood toe – met spelfouten en al: „Pechthold je moet ’n kopschot hebben.” Hij illustreert zijn wens met een fotootje van een pistool.

Er volgt aangifte, waarna de man, die zelf ook wel weet dat hij iets te vaak doet voordat hij denkt, voor de politierechter verschijnt. Die spreekt hem (begin dit jaar) vrij, vooral omdat de rechter ervan overtuigd raakt dat het om loze dreigementen gaat.

Lang getwijfeld

Het gebeurt zelden dat politici in het openbaar spreken over bedreigingen – het zou alleen maar meer ellende oproepen. Om die reden heeft Pechtold lang getwijfeld of hij van zijn spreekrecht in de rechtszaal gebruik zou maken. „Toch doorbreek ik het stilzwijgen”, zei hij dinsdag. Hij weet echt wel dat een politicus een dikke huid moet hebben voor de „voortdurende storm van beschimpingen.” Hij weet ook dat de vrijheid van meningsuiting ver gaat, „hoe smakeloos dat vaak ook uitpakt.” Maar toen hij de argumenten las op grond waarvan de Groningse politierechter zijn bedreiger had vrijgesproken, stond zijn besluit vast. „Al moet ik voor een zitting van twintig minuten naar Leeuwarden.”

Ook vader

Pechtold laat voor het Friese gerechtshof een andere kant zien dan die van politicus: hij is ook vader. Hij vertelt hoe zijn 13-jarige dochter vorige week naar hem toe kwam. Ze had op internet „iets vervelend” gezien over haar vader, en vroeg zich af wat mensen tegen hem hebben en of dat zomaar mag. „Mijn kinderen zijn op een leeftijd gekomen dat ze het zelf voorbij zien komen. Met hun vragen confronteren ze mij met onze kwetsbaarheid.”

Niet één seconde

Hij wil zich er niet langer bij neerleggen dat iemand die hem met de dood bedreigt daar zomaar mee wegkomt. „Heeft meneer één seconde nagedachte welke impact dit heeft?” „Nee”, zegt de verdachte even later. „Niet één seconde.”

Pechtold noemt het onbegrijpelijk dat de politierechter het onaannemelijk vindt dat de verdachte zijn bedreiging echt uitvoert. „Daarvoor zijn er net iets te veel incidenten geweest.”

En dat de dreiging minder groot zou zijn omdat de bedreiger en de bedreigde elkaar niet kennen, vindt hij evenmin een argument. „We kennen elkaar inderdaad niet. Daardoor wist ik niet wie ik voor me had en wat zijn werkelijke intenties waren.”

De voormalig vrachtwagenchauffeur die Pechtold een kopschot toewenste, zag op zijn scherm wel meer berichten voorbijkomen waarbij politici „aan een stroppie hangen.” Hij zucht, zegt dan: „Ja je bent thuis, 100 procent afgekeurd. En dan lees je wat en reageer je ergens op. Dat had ik niet moeten doen. Ik ben fout geweest, klaar.”

De man, een geboren Brabander met een kort lontje en twee taakstraffen achter de rug –„ze moeten niet aan mijn kinderen komen”–, betoont tijdens de zitting keer op keer spijt. Reageren op publieke fora heeft hij inmiddels afgezworen. „Ik kan nergens meer op reageren, ik ben er helemaal klaar mee.”

Op verzoek van de rechter draait hij zich om, kijkt Pechtold recht in de ogen en zegt: „Het spijt me enorm. Dit was echt niet mijn bedoeling.” Deze knikt minzaam, maar verraadt niet of hij de excuses accepteert. Na afloop zegt hij: „Het is bij mij binnengekomen, maar ook bij hem.”

Monddood

De advocaat-generaal spreekt van een „ernstig delict” en noemt het onbegrijpelijk dat de verdachte eerder is vrijgesproken. „Het mag niet dat politici op deze manier monddood gemaakt worden. Dit beïnvloedt en ondermijnt de democratie. Dat maakt het zo ernstig.” Ze eist een maand voorwaardelijke gevangenisstraf met een proeftijd van twee jaar, plus een geldboete van 1500 euro, waarvan de helft voorwaardelijk. Uitspraak over twee weken.

In de zomer van 2015 trachtte Pechtold een doodsbedreiging op Twitter nog met humor op te lossen. „Wil de moeder van dit knulletje hem van z’n kamer halen en lekker buiten laten spelen?”

Zo luchtig voelde het niet voor de D66-leider. Twee maanden later, toen het maatschappelijk debat over asielzoekerscentra het kookpunt bereikte, schreven de fractievoorzitters in de Tweede Kamer samen een open brief waarin ze hun zorg uitten over het toenemend aantal anonieme bedreigingen via sociale media. Hun boodschap: verwar dreigementen en argumenten niet.

„Laat elkaar aan het woord, ook al ben je het verschrikkelijk met de ander oneens. In Nederland voeren we een debat zonder dreigementen, intimidatie en geweld.”