Matteo Renzi treedt af als premier van Italië. Dat kondigde hij de afgelopen nacht aan in Rome, nadat een grote meerderheid van 59,1 procent van de kiesgerechtigden het referendum over grondwettelijke aanpassingen had afgewezen. Renzi zou vandaag een ontmoeting hebben met Sergio Mattarella, de staatspresident van Italië. Verwacht wordt dat Mattarella het ontslag zal aanvaarden en dat hij een nieuwe premier benoemt die met steun van de huidige of een nieuwe vergrote meerderheid zal regeren.

De 41-jarige Renzi heeft woord gehouden. Hij kondigde ruim een halfjaar geleden zijn ontslag aan in het geval het referendum door de Italianen zou worden afgewezen. De voorstellen in het referendum betroffen met name de inperking van de invloed van de Senaat op de politieke besluit­vorming, waardoor de wetgevende macht sneller tot besluiten zou komen. Het parlement ging met de maatregelen akkoord, maar omdat het grondwetwijzigingen betrof, was een (bevestigend) referendum noodzakelijk. In het lange voortraject spitste de strijd tussen voor- en tegenstanders zich toe op de regering zelf. Met name de populistische Vijfsterrenbeweging maakte het tot een persoonlijke strijd tegen Renzi.

Omdat Renzi zijn lot had verbonden aan de uitslag van het referendum was voor veel Italianen een stem tegen de voorstellen in het referendum een stem tegen de regering. Het resultaat, met een kleine minderheid van 40,9 procent voor het referendum, is dan ook een persoonlijke nederlaag voor Renzi.

Dat verlies voor Renzi opent de weg voor de Vijfsterrenbeweging. „Vaarwel Renzi, de Italianen moeten zo snel mogelijk naar de stembus worden geroepen,” schreef Beppe Grillo, de leider van de populisten, op zijn blog kort na het bekendworden van de exitpolls. Het is echter niet gezegd dat er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven. De zittingsperiode van het huidige parlement loopt af in februari 2018. Mochten er wel nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven, dan heeft de Vijfsterrenbeweging alle kans om als winnaar uit de bus te komen. Bij de laatste verkiezingen (voor de gemeenteraad) in juni, sloeg de beweging een grote bres in de basis van de gevestigde partijen. Ze veroverde onder meer Rome en Turijn, bolwerken van de (sociaaldemocratische) Democratische Partij.

De Vijfsterrenbeweging is uiterst sceptisch over Europa en wil waarschijnlijk een referendum over uittreding organiseren. Mogelijk om dat gevaar in te dammen, zal president Mattarella een nieuw regeringshoofd benoemen, zo schreef La Stampa.

Het dagblad noemt Pietro Grasso als de grootste kanshebber. De huidige (linkse) Senaatsvoorzitter heeft zijn functie ook te danken aan de stemmen van de Vijfsterrenbeweging. Een interim-regering onder leiding van Grasso zou de begroting van 2017 en een nieuwe kieswet door het parlement moeten loodsen.

Overigens stemden Italianen in Nederland met bijna 57 procent ja, zoals de meeste Italianen in het buitenland voorstemden. Maar deze steun was voor Renzi onvoldoende. De opkomst bij het referendum lag met bijna 70 procent ongekend hoog. De laatste keer dat Italianen voor een referendum zo massaal opkwamen dagen was 23 jaar geleden.

Zie ook pag. 16.