In de Bijbel komt vreselijk geweld voor. Psalm 137:9 is zo’n lastige tekst: „Welzalig is hij die uw kinderen grijpen en aan de steenrots verpletteren zal.” Dr. Versluis, dinsdag op de Haamstedeconferentie in Elspeet: „Als je niet wist waar die tekst vandaan kwam, zou je denken dat je propaganda van IS voor je hebt. Hoort dit bij de God van de Bijbel?”

Bloedboek

De combinatie van religie en geweld is in de huidige cultuur een bijzonder gevoelig onderwerp, zei de predikant van de christelijke gereformeerde kerk in Ouderkerk aan de Amstel. „In de publieke opinie wordt het christendom daarbij snel op één lijn gezet met de islam. Zeker het Oude Testament moet het vaak ontgelden. Een „bloedboek”, zoals Dimitri Verhulst het noemt.”

Het is volgens dr. Versluis goed om te beseffen dat hedendaagse christenen gevoeliger zijn voor geweld dan de lezers van andere tijden en van andere plaatsen. Maar dat is geen oplossing van de vragen die het geweld in de Bijbel oproept. „Het maakt het probleem ook niet kleiner. We leven immers in deze samenleving. En zelfs als wij als reformatorische dominees misschien zo gewend zijn aan bepaalde geschiedenissen dat het geweld ons niet eens echt opvalt, geldt dat niet voor onze catechisanten en gemeenteleden, laat staan voor mensen buiten de kerk.”

Vergelding

De predikant noemde Psalm 137 een lied van verslagenheid, van verlangen en van vergelding. Het is een gebed om recht, om oordeel over Babel. Het beeld van de kinderen en de rots laat volgens hem iets zien van de culturele context, hoe „ontstellend wreed het er in oorlogen vaak aan toeging.”

Al is vraag natuurlijk wel of het vandaag beter is. „Is de mensheid vreedzamer geworden? Wat gebeurt er in Syrië, in Nigeria? Veel dingen weten wij ongetwijfeld niet, maar in kleine beetje dat je hoort, kom je toch ook verhalen tegen van weerloze mensen en kinderen die gedood, afgeslacht worden? Afschuwelijk, zeker, zulke vreselijke dingen doen wij mensen elkaar blijkbaar aan.”

Het bijzondere van deze tekst is volgens dr. Versluis dat vergelding aan God wordt gevraagd. De Joodse ballingen maken geen plannen voor wraak op Babel, ze bidden niet om kracht om ze uit te voeren, maar geven alles over in Gods hand. „Wij hebben grote moeite met zulke teksten in Bijbel. Maar er zijn mensen die verschrikkelijk geweld hebben meegemaakt, die hun familie voor hun ogen zag worden afgeslacht, en die er juist troost uit putten. Dat je bij alle onrecht en boosheid en wraakgevoelens tot God kunt gaan, het in Zijn handen mag leggen, alles aan Hem overgeven, en mag bidden dat Hij recht zal doen.”

Dr. Versluis ziet geen tegenstelling tussen het Oude Testament, waarin deze psalm staat, en het Nieuwe Testament. Ook dat spreekt over het oordeel van God. „Jezus kondigt Zelf het oordeel aan over Jeruzalem, inclusief de kinderen En Hij huilt erom.”

Het Nieuwe Testament wijst zulke psalmen niet af, aldus de predikant. Maar ze worden ook niet herhaald. „God heeft Zijn eigen Kind gegeven, Zijn enige Zoon. Op Hem is het oordeel neergekomen.”

Daarom valt bij Jezus de scheiding. „Wie in Mij gelooft, zegt Christus, heeft het eeuwige leven. Maar ook: ieder die de Heere Jezus Christus niet liefheeft, zal het leven niet zien.”

Zingen

Toen dr. Versluis eerder deze maand in zijn eigen gemeente over Psalm 137 preekte, liet hij de berijming van het laatste vers toch niet zingen. „Je moet wel heel dicht bij God leven om zó te kunnen bidden. Zo vol van Gods heiligheid, zo bewogen om Gods recht, zo verlangend naar Zijn koninkrijk, zo vol overgave in Zijn hand. Dan kon het wel eens zo zijn dat deze psalm te hoog voor ons is.”

Dat betekent niet dat predikanten „geweldsteksten” helemaal moeten laten liggen. „Ik denk dat het belangrijk is om de moeite van veel hedendaagse lezers met het geweld in de Bijbel te benoemen en serieus te nemen. De vragen die vanuit samenleving gesteld worden –of het Oude Testament wel zo anders is dan ideologie van IS– leven echt wel.”

Dat vraagt ook fijngevoeligheid en voorzichtigheid. „Zeker als je weet dat er mensen onder je gehoor zijn die Woord niet kennen. Er zijn gemeenten die als eerste psalm het hele psalmboek doorzingen. Mooi natuurlijk; maar ik hoorde keer van doopdienst, met onkerkelijke gasten, waarbij het slot van Psalm 137 aan de beurt was. Zo’n huiveringwekkend beeld, zonder enige uitleg – dat lijkt me werkelijk niet verantwoord.”

Vrede

Dr. Versluis adviseerde de „geweldsteksten” in het geheel van de Schrift en in de heilsgeschiedenis te plaatsen. Zo spreekt het begin en het einde van de Bijbel over vrede. Bovendien is de situatie van Israël in het Oude Testament niet dezelfde als die van de christelijke kerk vandaag. „De geschiedenis van het heil loopt uit op het kruis, waar God het oordeel over de zonde op Zijn eigen Zoon legt.”

De Bijbel is er duidelijk over, aldus de predikant uit Ouderkerk aan de Amstel. „Een christen is tot vrede geroepen, met alle mensen, zoveel als mogelijk is; om zijn vijanden lief te hebben, voor ze te bidden. Voorkom het misverstand dat geweldsteksten zomaar kunnen leiden tot daadwerkelijk geweld.”

Lees ook in Digibron

Psalm 137 en wraak - door ds. J.C. den Ouden (Terdege, 05-09-2007)

Psalm 137 Een wonderlijke zaligspreking : Oud-testamentische Psalmen door Nieuw-testamentische ogen - door ds. W. Harinck (Daniël, 25-09-1998)

De wraakgedachte in de psalmen - door J. P. de Man (De Waarheidsvriend, 03-03-1983)