Inmiddels zijn Amerikaanse kiezers er wel aan gewend dat The Donald stevige uitspraken doet. Zijn vaak ongenuanceerde stellingen hebben hem ook geen windeieren gelegd. Hij haalde er de nominatie als Republikeinse presidentskandidaat mee binnen.

Toch was het deze week weer schrikken, zelfs voor de meest trouwe sympathisanten van Trump. Nee, niet omdat hij Clinton „de duivel” noemde. Veel Republikeinen vonden weliswaar die typering „nogal gortig”, maar zagen die vooral als een onderdeel van de campagne waarin vaker met modder wordt gegooid.

Nee, wat echt niet kon, was hetgeen Trump zei over het moslimechtpaar Khan, de ouders van een Amerikaanse soldaat die in 2004 in Irak sneuvelde. Vader Khan vroeg in een toespraak tijdens de Democratische conventie, vorige week, welk offer Trump had gebracht voor zijn vaderland. Hun zoon gaf zijn leven. Trump reageerde door een sneer uit te delen aan Khans vrouw. „Ze stond daar maar en had niets te zeggen, misschien mócht ze wel niets zeggen, ik weet het niet.” Dat viel verkeerd bij tal van Amerikanen. Dat je een politieke rivaal hard aanpakt, vinden ze prima. Maar dat je een rouwende moeder van een veteraan zo kwetst, pikken veel kiezers niet.

Alsof dat niet genoeg was, bleek deze week ook dat het buitenlands beleid bij Trump niet in vertrouwde handen is, gesteld dat hij president wordt. Hardop zei hij dat Poetin niets kwalijk valt te nemen omdat de Krim door Rusland is geannexeerd. Volgens Trump wil de meerderheid van de bewoners van het schiereiland bij Rusland horen. Daar was toch niks op tegen?

Verbijsterd waren Amerikanen toen ze hoorden dat Trump enkele malen zich hardop had afgevraagd waarom je nucleaire wapens niet zou gebruiken als je ze toch had. „Trump is met zijn onbezonnenheid echt een risico voor de wereldvrede”, schreef de conservatieve Weekly Standard.

De leiding van de Republikeinse Partij is in verwarring. Hardop wordt gezegd dat de verkiezingen nu al verloren zijn. „Repareren of bijsturen heeft geen zin. Trump laat zich niet corrigeren”, schrijft de invloedrijke conservatieve denker Robert Kagan. „Hij is een man met een gestoorde persoonlijkheid”

Het grootste probleem is volgens Kagan dat Trump zich niet kan beheersen. „Dat maakt hem ook ongeschikt als bestuurder.” Kagan is niet de enige. Verschillende psychologen hebben al eerder gezegd dat Trump aan een narcistische persoonlijkheidsstoornis lijdt. Partijgenoten die Trump eerst steunden, vrezen dat hij „psychisch geheel niet in orde is.” Stuart Stevens, in 2012 campagne­strateeg van Mitt Romney, liet via Twitter weten: „We kunnen het verdoezelen, erom lachen, het analyseren, maar Trump is geen gezonde man.”

Het ligt voor de hand dat het Clintonkamp de blunders van Trump breed uitmeet om er zelf garen bij te spinnen. Toch is dat voor het Democratische lid van het Huis van Afgevaardigden Karen Bass niet de hoofdreden om met behulp van een hand­tekeningenactie aan te dringen op een psychologisch onderzoek van Trump. „Als hij president wordt, dan zijn ons land en heel de wereld in gevaar.”

Trump gedraagt zich als Gallio. Hij trekt zich niets van alle kritiek aan. De woordvoerder van zijn team zegt: „We hebben alles onder controle. Trump weet wat hij doet. Hij is niet gek. Dat heeft hij als zakenman bewezen.”

Voor verschillende partijleden is de maat nu echt vol. Richard L. Hanna, Republikeins lid van het Congres, heeft gezegd op Clinton te stemmen. De Republikeinse studentenvereniging van Harvard maakte bekend zich voor het eerst in de geschiedenis te distantiëren van de eigen kandidaat.

En Trump? Die vervreemdt zich nog meer van zijn partij door bijvoorbeeld John McCain en Paul Ryan geen hartelijke steun toe te zeggen bij de komende Senaatsverkiezingen. Het is niet verbazing­wekkend dat partijvoorzitter Reince Priebus zegt bol te staan van frustraties.