Jeukende bulten en slapeloze nachten. Nederland gaat gebukt onder de overlast van muggen. Onverhoeds slaan de stiekeme stekers toe. Bij voorkeur op het moment dat iemand de slaap wil vatten. Of net in slaap gevallen is. Meestal zit er voor een slachtoffer weinig anders op dan de jacht te openen.

In komkommertijd denkt Nederland al snel in de ban te zijn van een muggenplaag, zegt entomoloog Knols van de onderneming In2Care uit Wageningen. De muggenexpert is voorzichtig om direct te spreken over een landelijke uitbraak.

Muggenradar

Objectieve cijfers over het aantal muggen in Nederland ontbreken. „We kennen nog geen code oranje of code rood voor muggen in dit land”, zegt Knols, die al meer dan twintig jaar onderzoek doet naar de overbrenging van ziekten door insecten, met name in de tropen.

Nederland kent sinds kort een heuse Muggenradar om de insecten te registreren. Burgers kunnen op deze site doorgeven waar en wanneer ze zwermen zoemers aantreffen. „De muggenradar is nog maar net actief. We kunnen de resultaten dus nog niet vergelijken met voorgaande jaren.”

Tegelijkertijd sluit de expert een substantiële toename van het aantal muggen niet uit. „Lokaal en regionaal kunnen er inderdaad meer voorkomen.” Oorzaken zijn de grote hoeveelheid neerslag en de hoge temperaturen van de afgelopen weken. „Ideale omstandigheden voor deze beestjes.”

Uitbraak

Een uitbraak kan zich soms zeer lokaal voordoen. In de ene woning stikt het van de muggen, terwijl in een andere woning –een straat verderop– niets te vinden is. Knols adviseert op zoek te gaan naar de bron van de overlast. Stilstaande plasjes water in de buurt bijvoorbeeld. Een emmer, een dakgoot, waarin water blijft staan, een rondslingerende autoband. „Ideaal voor een mug om in te broeden.”

Ook al lijkt er geen sprake te zijn van een landelijke plaag, het midden van het land en de provincies Limburg en Brabant hebben op dit moment bovengemiddeld last van muggen. „In deze regio’s heeft het veel geregend de afgelopen weken.”

De ‘muggoloog’ wijst er overigens op dat overlast een subjectief begrip is. „De ene persoon staat bij één beet al op z’n achterste benen, de andere persoon vindt dat er nog steeds weinig aan de hand is, ook al hij wordt helemaal lekgeprikt.”

De mug fascineert Knols al jaren. Vooral de malariamug. „Ik heb elf jaar in Oost- en Zuidelijk-Afrika gewoond en heb daar veel kinderen zien sterven aan malaria.” Zelf heeft hij negen keer deze ziekte opgelopen, terwijl zijn vrouw bijna aan malaria is overleden. „Dan krijg je er vanzelf een vijand bij. En een motivatie om me hier mee bezig te houden.”

De muggenexpert spreekt bevlogen over de mug. „Een vervelend, maar ook ongelooflijk fascinerend beest”, aldus de entomoloog. „De mug heeft, net als een krokodil bijvoorbeeld, de loop van de geschiedenis onveranderd doorstaan. Bovendien slaagt de mug erin op de huid te landen en er met een naald doorheen te prikken, zonder dat iemand er iets van voelt. Da’s toch ongelooflijk?!”

Tips tegen 
muggen

Veel mensen rennen direct naar drogist of apotheek om zich te wapenen tegen muggen. Onnodig, stelt expert dr. ir. Bart Knols. Met vier verdedigingslinies kun je muggen van het lijf houden.

1. Zoek broedplaatsen in een straal van 100 tot 200 meter rond het huis. Stilstaande waterplasjes zijn geschikte plekken voor muggen om zich te vermenigvuldigen. „Drooglegging helpt honderden muggen om zeep.”

2. Leg een fysieke barrière aan. Koop horren en plaats deze voor de ramen. „Een eenmalige aanschaf kan jarenlang plezier opleveren.”

3. Hang een klamboe over het bed. „Overal verkrijgbaar. „Een kind in zo’n ‘kooi’ slaapt als een roos in de wetenschap dat de muggen niet bij hem kunnen komen.”

4. Schaf –als laatste optie– eventueel een smeermiddeltje aan waar DEET in zit. Of lemon eucalyptus olie. Of picaridine.

5. Nog één advies: Koop géén apparaten met ultrasoon geluid of citronella-polsbandjes om muggen te verjagen. „Weggegooid geld. Werkt absoluut niet. Super-onethisch om zoiets op de markt te brengen.”

Grote impact op kerk

De mug heeft niet alleen impact op mensen, het insect heeft eeuwenlang de rooms-katholieke kerk beïnvloed.

Dr. ir. Bart Knols, schrijver van het boek ”Mug”, heeft zich in 256 pagina’s verdiept in het leven van het steekbeest. „Het Vaticaan is eeuwenlang beïnvloed door muggen en malaria”, stelt de entomoloog uit Wageningen op grond van onderzoek.

In de vijftiende, zestiende, zeventiende en achttiende eeuw kwam er veel malaria voor in Rome, de zetel van de rooms-katholieke kerk. „Pausen die werden benoemd uit het Noorden, bleken nauwelijks immuun tegen de agressieve vorm van malaria die in Rome heerste.”

Verschillende kerkleiders uit noordelijke landen overleden daardoor voortijdig. Het bekendste voorbeeld is paus Urbanus VII, die twaalf dagen na zijn benoeming om het leven kwam door een muggensteek.

„De rooms-katholieke kerk heeft daarop besloten meer pausen uit het zuiden van de wereld te benoemen, die wel over immuniteit tegen malaria beschikten. De kerk is daardoor meer dan evenredig beïnvloed door pausen uit het Zuiden. Dankzij de mug.”