Gülen en zijn aanhangers zijn er door Erdogan en diens volgelingen vaker van beticht een „parallelle structuur” op te zetten, met vertakkingen in de strijdkrachten, politie, rechterlijke macht en media, met als uiteindelijke doel de staat over te nemen. De beschuldigingen volgden volgens Gülen na corruptieonderzoeken in 2013.

„Er is een kleine kans, een mogelijkheid, dat dit een geënsceneerde coup was en bedoeld kon zijn voor verdere verbanden en beschuldigingen. Ik laat de deur naar de mogelijkheid eenvoudig open”, zei Gülen volgens een video op de website van The Guardian.

„Ik maak mij echt geen zorgen over het uitleveringsverzoek”, liet Gülen via een tolk aan journalisten in zijn zelfgekozen ballingsoord in de Amerikaanse staat Pennsylvania weten.

Harde bewijzen

Turkije zegt een uitleveringsverzoek voor te bereiden. De Amerikaanse regering wil een formeel verzoek in overweging nemen, maar verlangt wel harde bewijzen van de betrokkenheid van Gülen.

Gülen heeft de mislukte poging tot staatsgreep zaterdag „in de sterkste bewoordingen” veroordeeld. De macht dient via eerlijke verkiezingen te worden verkregen, niet door geweld, liet hij in een verklaring weten. Hij ontkende enige rol te hebben vervuld in de couppoging. „Als iemand die in de afgelopen vijf decennia meerdere militaire coups heeft meegemaakt, is het bijzonder krenkend om met zo’n poging in verband te worden gebracht. Ik wijs die beschuldigingen categorisch van de hand.”

Turkije plaatste de Gülenbeweging eind mei op een zwarte lijst waarop ook de Turks-Koerdische afscheidingsbeweging PKK en de Syrisch-Koerdische PYD prijken. De Gülenbeweging tracht „het land en de oemma” (de gemeenschap van moslims wereldwijd) te verdelen, aldus president Erdogan.

Gülen was ooit een belangrijke bondgenoot van Erdogan. Toen Erdogan in 2003 de macht in handen kreeg, wendde ook Gülen zijn invloed aan om de macht van het leger in te perken en de strikte scheiding tussen islam en staat te doorbreken. Maar de twee zijn sinds 2013 bittere rivalen. Gülen zou opdracht hebben gegeven om corruptieonderzoeken uit te voeren en leden van de regering hebben afgeluisterd. Deze zaken brachten de Turkse regering in grote verlegenheid.

Erdogan vroeg al eerder aan de Amerikanen of ze Gülen wilden uitleveren. Maar dat kan alleen als er een arrestatiebevel is uitgevaardigd en als er voldoende bewijs is dat hij een misdaad heeft begaan.

Inspirator

Gülen inspireert miljoenen, vooral Turkse, moslims om enerzijds een devoot leven te leiden waarin de islamitische verplichtingen een hoofdrol spelen, maar anderzijds voluit open te staan voor andersdenkenden. Critici verwijten hem dat hij op macht uit is door, onder meer via scholen, te infiltreren in de maatschappij.

In Nederland zijn twee onderzoeken gehouden naar de Gülenbeweging. Daaruit komt naar voren dat er geen gevaar bestaat voor radicalisering.