De Snelle Sluis is in 1829 gebouwd als eerste onderdeel van de droogmaking van de Zuidplas­polder. Door eeuwenlange turfwinning waren in dit gebied grote plassen ontstaan.

De Snelle Sluis, genoemd naar de scherpe kromming van de nabijgelegen Hollandsche IJssel, verbond de ringvaart met deze rivier. Overtollig water kon via de watergang in de IJssel worden geloosd. In 1987 werd de bij de rivier gelegen bovensluis gerenoveerd en verbeterd. De benedensluis, bij de ringvaart, in Moordrecht Het Kanaal geheten, verloor daardoor zijn functie.

Al in 2006 concludeerde het verantwoordelijke waterschap, Het Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard (HHSK), dat sloop van de benedensluis de goedkoopste optie was. In een tegenrapport van de Historische Vereniging Moordrecht (HVM) concludeerde sluizendeskundige ir. Jan Arends dat restauratie noodzakelijk én gewenst was.

In maart kwam er een nieuw rapport en besloot het HHSK tot de sloop van de benedensluis, volgend jaar.

In actie

De Historische Vereniging Moordrecht kwam in actie. Voorzitter Marijke Edel: „Het is het laatste fysieke overblijfsel dat herinnert aan de drooglegging van de Zuidplas. De Zuidplas had net zo veel molens als de Alblasserwaard bij Kinderdijk. Maar daar zijn alleen nog wat stompen over.”

De HVM startte een actie om het waterschap van de sloop te weerhouden. Een petitie op haar site en in het jongste kwartaalblad leverde ruim 650 handtekeningen op. Edel: „De actie gaat de reikwijdte van onze vereniging ver te boven: wij hebben 500 leden.”

Medebestuurslid Eef Oosterwijk: „We hebben al ondertekeningen van oud-Moordrechtenaren uit de VS en Canada. En elke dag komen er nog bij. Moordrechtenaren komen het velletje bij mij door de bus doen en steken hun duim op. Het leeft enorm in het dorp.”

De historische vereniging staat niet alleen in haar protest tegen de voorgenomen sloop. Ook de Stichting Historische Sluizen en Stuwen Nederland staat erachter.

Zelfs de officiële adviseur van Unesco over werelderfgoed, Icomos, bemoeit zich ermee. De instantie heeft een „positieve grondhouding om waterkundige werken te behouden”, meldt ambassadeur watererfgoed ir. Henk van Schaik.

De Nederlandse afdeling van Icomos gaat na de vakantie beoordelen of zij de actie vanuit Moordrecht gaat ondersteunen. „Mede ook omdat de sluis maar net onder de in het recente rapport aangegeven grens van 3,5 op de monumentale schaal van 5 zat”, aldus Van Schaik.

Naast de petitie startte de HVM een lobby, onder meer richting het HHSK, de gemeente Zuidplas en de provincie. „We hebben de gemeente gevraagd van de Snelle Sluis een gemeentelijk monument te maken”, aldus Edel. „Vanwege die aanvraag hebben we het hoogheemraadschap gevraagd de uitwerking van het sloopbesluit op te schorten.”

Het algemeen bestuur van het HHSK neemt daarover eerst na de zomervakantie een besluit. „In de tussentijd gaan wij door met de voorbereidingen voor de sloop van de sluis”, aldus een woordvoerster van het HHSK. Als de HVM sloop wil voorkomen, zal ze met een partij moeten komen die geld stopt in de restauratie van de sluis. „Het waterschap ziet het niet als taak waterstaatkundige objecten te renoveren. Wij zijn er voor een goede waterkering en schoon water.”

Hoeveel geld met een eventuele renovatie is gemoeid, weet het waterschap niet. „Die mogelijkheid hebben we niet onderzocht.”

Laagste punt

De historische vereniging wil op Open Monumentendag, 10 september, de petitie overhandigen aan een nader te bepalen partij. Ook hoopt de oudheidkundige kring dat de sluis dan te bezichtigen is.

Edel: „Het zou mooi zijn als de Snelle Sluis wordt opgenomen in een toeristische route rond de drooglegging van de Zuidplas. Onze gemeente heeft het laagste punt van Nederland, twee aquaducten en dit sluizencomplex. Wij zien het als onze taak om gemeente, provincie en hoogheemraadschap bij elkaar om tafel te brengen om de Snelle Sluis te behouden. Want die is een icoon van de Zuidplas.”