CU-kamerlid drs. A. Slob zei dat woensdagmiddag tijdens het symposium ”School op eigen benen”, dat werd gehouden ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van het bureau Concent van de vrijgemaakt gereformeerde scholenorganisatie LVGS en het 25-jarig jubileum van adjunct-directeur A. van Leijen.

Ook prof. mr. B. P. Vermeulen, lid van de Onderwijsraad, signaleerde een merkwaardige tweedeling in het onderwijsbeleid. „Op financieel-organisatorisch gebied krijgen scholen meer zelfstandigheid, maar als het gaat om vorm en inhoud, wil de overheid een steeds dikkere vinger in de pap.”

Een onderwijsstelsel dat helemaal van bovenaf geleid wordt functioneert slecht, dat blijkt in Oost-Europa, zei Vermeulen. „Anderzijds staan de stromingen in het rooms-katholieke onderwijs die helemaal van de overheidsbemoeienis af willen, buiten de realiteit. Het is een illusie dat je het bepalen van kwaliteit en het toezicht daarop helemaal aan het veld kunt overlaten. Het zou ook leiden tot ongewenste variatie. Je ziet in het hoger onderwijs momenteel dat het zo heterogeen wordt, dat de bachelorstudie van de ene universiteit straks niet meer aansluit op de masteropleiding van de andere.”

De overheidsbemoeienis neemt ook toe doordat de opvoedkundige taak van scholen steeds belangrijker wordt, signaleert Vermeulen. „Het maatschappelijk middenveld is grotendeels weg en de samenleving fragmentariseert en individualiseert. Om toch nog iets van burgerschapsvorming tot stand te brengen, zijn de ogen op de scholen gericht.” Dat gebeurt te gemakkelijk, vindt Slob, zelf oud-docent. „Als er een probleem is -neem 11 september 2001 en de gevolgen daarvan- komt er algauw een motie dat de scholen er iets aan moeten doen.”

Vermeulen is -in tegenstelling tot enkele jaren geleden- voorstander van grotere overheidsbemoeienis met de burgerschapsvormende taak van het onderwijs. „Het is onontkoombaar dat scholen worden aangesproken op de bijdrage die ze aan de gemeenschapsvorming in de samenleving levert. We moeten de integratie van allochtonen met meer kracht ter hand nemen. Als er hier een aanslag komt zoals in Spanje, is de beer los. Overigens gaat de overheid in haar bepalingen al gauw te ver. Scholen moeten de ruimte krijgen voor hun levensbeschouwelijke principes.”

De grotere financiële vrijheid die scholen krijgen door de lumpsumfinanciering zal tot steeds meer fusies leiden, vreest Vermeulen. „Ik ben daar niet blij mee en ik weet dat fusies vaak tot veel ellende leiden, maar ik vrees dat het niet anders kan. Overigens is het niet onmogelijk dat de bekostiging in de toekomst gekoppeld wordt aan het voldoen aan bepaalde kwaliteitseisen. Daar ben ik geen voorstander van.”

Slob wees op het gevaar dat scholen door fusies veel verder van de ouders af komen te staan. „De band met de ouders was de kracht van het bijzonder onderwijs. Maar nu zie je dat besturen op afstand komen te staan, dat ledenvergaderingen slecht bezocht worden en dat ouders zich ontwikkelen tot kritische consumenten.”