Het nieuwe, geavanceerde gevechtsvliegtuig maakt maandagavond zijn internationale debuut op Nederlandse bodem. De omstreden JSF (tegenwoordig F-35 genoemd) voert zijn eerste transatlantische vlucht vanuit de Verenigde Staten naar Europa uit.

De twee Nederlandse F-35’s komen drie weken naar Europa, onder andere om de buren van de vliegbases Leeuwarden en Volkel kennis te laten maken met het geluid van de nieuwkomer. „Een historisch moment in het proces van de vervanging van de F-16”, reageert kolonel Denny Traas, commandant van Leeuwarden.

Het internationale optreden is twee jaar vertraagd. De F-35 had in 2014 zijn opwachting moeten maken tijdens de luchtvaartshow in Farnborough, Engeland. Een onverwachte motorbrand in een Amerikaanse JSF heeft echter alle toestellen langdurig aan de grond gehouden; een van de vele technische tegenvallers voor het toestel. In juli staat nu alsnog een optreden gepland in Farnborough.

De F-35 is met een slordige 340 miljard euro het duurste militaire project aller tijden. De VS schaffen naar verwachting zo’n 2443 van deze jachtvliegtuigen aan die dankzij stealtheigenschappen slecht zichtbaar zijn op de radar. Nederland koopt voor 4,5 miljard euro 37 JSF’s als opvolger van de verouderde F-16’s.

Belevingsvlucht

De F-35 maakt woensdag –als alles goed gaat– samen met een F-16 zogenoemde belevingsvluchten vanaf Leeuwarden en Volkel. Omwonenden kunnen daarbij het geluid van beide toestellen vergelijken. Via een enquête kunnen ze hun ervaringen kenbaar maken.

Bewoners houden hun hart vast. De JSF produceert zónder naverbrander evenveel herrie als de F-16 mét naverbrander. De F-35 maakt inderdaad „iets
meer” geluid, erkent kolonel Traas, oud-commandant van het 322-squadron.

Kale cijfers over decibellen zeggen volgens hem echter niet alles. „Het gaat er veel meer om hoe mensen het geluid beleven.” Het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum (NLR) plaatst op vijf plekken bij Leeuwarden en Volkel apparatuur om de herrie objectief te meten.

Traas wijst er verder op dat het nieuwe jachttoestel over een betere aerodynamica beschikt. „Bij de F-35 bevinden alle wapens, sensoren en brandstoftanks zich in het vliegtuig, bij de F-16 hangen ze eronder.” Hierdoor is het gebruik van de luidruchtige naverbranders slechts „sporadisch” nodig.

Tijdens de belevingsvlucht stijgt het stealthtoestel vanaf Leeuwarden op mét naverbrander. Vervolgens koerst de kist eerst naar Volkel om kennis te maken met de buren van die basis. Een F-16 volgt op de voet. De twee voeren zeven landingen uit, waarbij ze direct een doorstart maken. „Elke drie tot vier minuten komt er een toestel over.” Vervolgens doen de oude en de nieuwe jager hetzelfde kunstje op Leeuwarden.

Over de plas

De twee JSF’s zijn afkomstig van de Edwards Air Force Base in Californië, de thuisbasis van het Nederlandse F-35-detachement in de VS. Tijdens de oversteek naar Europa maken de toestellen een tussenlanding op de Pax River Naval Base in Maryland (VS). Twee KDC-10-transportvliegtuigen tanken de F-35’s in de lucht bij tijdens de tocht over de plas.

De komst van de twee F-35’s plaatst de luchtmacht voor grote uitdagingen. „Met F-16’s weten we precies welke uitrusting, materieel en personeel we nodig hebben. Met de F-35 moeten we die ervaring nog opbouwen. We kunnen nu eenmaal niet alles meenemen.”

De Vliegbasis Leeuwarden heeft de nodige aanpassingen moeten verrichten om F-35’s te kunnen ontvangen. De Amerikanen eisen bijvoorbeeld extra beveiligingsmaatregelen rond het geavanceerde toestel, dat bomvol geheime systemen zit. Traas wil niet inhoudelijk ingaan op de maatregelen.

De basis heeft verder extra faciliteiten moeten aanbrengen op de start- en landingsbaan. „Als een jachtvliegtuig door bijvoorbeeld een motorstoring onverwacht z’n start moet afbreken, dan remt een kabel het toestel af om te voorkomen dat deze aan het eind van de baan in het gras belandt. Omdat de F-35 zwaarder is dan de F-16, is een versterkte kabelverankering noodzakelijk.”

Luchtmachtdagen

De eerste jachtvliegtuigen van de nieuwe generatie strijken uiteindelijk in 2019 definitief neer in Leeuwarden. Volkel volgt in 2022. Na aankomst duurt het nog twee jaar voordat de toestellen operationeel zijn. Voorlopig blijft de verouderde F-16 nog even in de lucht.

Leeuwarden verwacht maandagavond bij de aankomst van F-35’s meer dan duizend vliegtuigfanaten. Uit binnen- en buitenland. Vliegbasis, politie en gemeente staan op scherp. „We zijn er klaar voor.” Op de Luchtmachtdagen (10 en 11 juni) is de F-35 –op de grond– ook te bewonderen. Een vlucht is dan echter allerminst zeker. Helemaal uitsluiten kan Traas het echter nog niet. „Als het kan, doen we het.”