Dat ontdekte Arthur der Weduwen, promovendus aan de universiteit van het Schotse St.-An­drews. Begin deze maand schreef hij erover in het wetenschappelijke tijdschrift Quaerendo.

Tot nu toe werd aangenomen dat Gerard Lodewijk van der Macht, na zijn verbanning uit Holland, met de ”Mercurius” de eerste Utrechtse krant in 1658 publiceerde. Die blijkt echter de ”Nieuwe Courante uyt Italien, Duytslandt, ende Nederlant” van donderdag 5 januari 1623 te zijn. De uitgever, Adriaen Leenaertsz, was een „echte nieuwtjesjager uit de eerste eeuw van de nieuwskrant”, aldus Der Weduwen.

Het nieuws in dit prototype van een krant was „opmerkelijk oud”, aldus de wetenschapper. Het oudste nieuws gebeurde op 1 december 1622, ruim een maand voor de publicatie. Der Weduwen wijt die late berichtgeving aan de weeromstandigheden, het was winter, en het feit dat nieuws via de vijandelijke linies moest komen. De Republiek verkeerde destijds nog in oorlog met het Habsburgse Spanje, dat ook bezittingen in Duitsland had.

Verder wijt de promovendus het aan het feit dat de provinciale pers vaak niet actueel kon zijn, in tegenstelling tot de concurrenten in Amsterdam. En: de kopers lazen het ‘nieuws’ voor hun ontspanning.

Die kregen een breed palet aan Europees nieuws. Dat betreft onder meer de pauselijke vergeving van de aartsbisschop van Spoleto, een alliantie tussen Frankrijk, Venetië, Savoye en de Zwitserse kantons in het Noord-Italiaanse Valtellina en een aanval van Turkse troepen op Venetiaanse kooplieden in Smyrna.

In Genua was een schip uit Barcelona aangekomen, afgeladen met goud; de Habsburgse keizer gaf toestemming gaf aan de verbannen prins Christian I van Anhalt-Bernburg om terug te keren naar zijn vorstendom.

Ook de religie, in die tijd een wezenlijk onderdeel van het dagelijks leven, komt aan bod. Uit Praag kwam het nieuws dat het graafschap Liechtenstein een mandaat tegen calvinistische predikers had afgekondigd.

Andere berichten gaan over de aanhoudende crisis in het Duitse Rijk, schermutselingen aan de grens van de Nederlandse Republiek en over de verdrukking van protestanten door heel Europa.

Groot belang

„Deze informatie was van groot belang voor de vroegmoderne Nederlandse lezers: zij versterkten hun geografische kennis en vergrootten hun visie op de wereld. Het bevestigde hun veronderstellingen over de internationale orde en de rechtvaardigheid van de protestantse zaak”, concludeert Der Weduwen.

„Dit nummer van de Nieuwe Courante maakt duidelijk dat
–hoewel de krantenuitgever in de 17e eeuw vaak zijn krant probeerde te verkopen als een objectieve publicatie– er wel degelijk een bevooroordeelde politieke en religieuze tint aan het nieuws zat”, schrijft hij in een toelichting.

De Utrechtse krant was niet erg succesvol en verscheen niet erg lang. „Er is maar één kopie van overgebleven, en Leenaertsz raakte na 1623 spoorloos.”