TOEN

Ik was 14 jaar en 8 maanden toen er eindelijk een verklaring werd gegeven voor alle moeilijkheden die ik tot dan toe had ondervonden: ik heb het syndroom van Asperger, een stoornis in het autistisch spectrum die moeilijkheden in de sociale communicatie veroorzaakt. Dat het zo lang duurde voordat ik een diagnose kreeg, komt doordat asperger bij meisjes heel weinig voorkomt.

Als baby was ik al anders dan anderen: ik lachte niet naar mijn moeder. Als kind lachte ik ook nooit als er een foto werd gemaakt, want het fenomeen ”je moet lachen als er een camera op je wordt gericht”, begreep ik niet. Als peuter raakte ik in paniek toen ik van mijn ouders een speelgoedhondje kreeg, want de combinatie tussen blaffen, lopen en een batterijtje snapte ik niet. Dat de man met de dikke bos haar op de trouwfoto van mijn ouders dezelfde was als mijn kalende vader, kon ik ook niet begrijpen. Op de foto stonden „mama en een meneer.”

Dit zijn wat leuke voorbeelden, maar ik heb ook veel nare en moeilijke dingen meegemaakt. Thuis was ik anders dan de andere acht kinderen, en op school liep het vaak stroef. Door de spanning die dat opleverde, was ik altijd moe en had ik veel buikklachten.

Ik heb ongeveer alle ‘logen’ gezien die er bestaan. Dat verliep teleurstellend: ze wisten het niet goed, maar wilden dat niet erkennen, dus ze zeiden maar wat. Als mijn ouders naar de onderbouwing vroegen, dan konden ze die niet geven.

Toen er eindelijk werd gezegd wat ik had, ging ik al bijna niet meer naar school. Ik had al jaren een chronische depressie. Via een vervangend programma van Eleos ben ik weer aan het leren geraakt. Ik had havo/vwo-niveau, maar kon op een openbare school voor speciaal onderwijs alleen op het vmbo terecht. Daardoor deed ik er tweeënhalf jaar in één jaar.

Op het roc waar ik vervolgens naartoe ging, bleken boeken en toetsen niet bij elkaar te passen, zodat de hele lichting een jaar over moest doen. Ik ben echter streberig en kan geen grenzen stellen, dus ik werkte me een slag in de rondte om toch goede resultaten te behalen. Het gevolg was dat ik met een burn-out naar huis werd gestuurd. Daarmee verloor ik mijn begeleidster op het roc, maar zij bracht me in contact met Wim Oosterom, jobcoach van Talenta. Hij heeft een oplossing voor me gezocht. Dat Talenta net als ik een reformatorische achtergrond heeft, helpt daarbij: er is begrip voor dingen die je moeilijk vindt.

Oosterom is een aantal winkels met me langs­geweest, maar het duurde even voordat ik een plek vond waar ik me veilig en geaccepteerd voelde. Mijn woorden worden vaak anders opgevat dan ik ze bedoel. Ik moet echter vrijuit kunnen praten zonder dat er direct een negatieve reactie op komt, anders wordt de spanning weer te groot.

Sinds oktober 2014 werk ik bij Gijs van de Hoef in Veenendaal, die juist in die tijd werd uitgeroepen tot beste groenteman van Nederland.

NU

Ik woonde vanaf mijn derde jaar in Veenendaal, maar zit nu op kamers in De Klomp, net aan de andere kant van snelweg A12: dat ligt in de gemeente Ede en daar zijn de huurprijzen lager. Kort voor mijn achttiende verjaardag ben ik zelfstandig gaan wonen, omdat het aantal prikkels thuis te groot was. Mijn moeder vond dat wel moeilijk, maar zei na twee maanden: „Het is de beste beslissing die je ooit hebt genomen.”

Op mijn werk heb ik het naar mijn zin en word ik gewaardeerd. Ik begon er voor één ochtend per week, nu heb ik een contract voor 25 uur. De Wajong-uitkering is daarom teruggebracht tot een vergoeding voor elf uur. Ik werk in de koude keuken. Het is er maximaal 10 graden, dus daar moet je je op kleden. Ik begon met groenten verpakken en sappen bereiden. Later kwam er het klaarmaken van snacks en delicatessen bij. Sinds een halfjaar volg ik een opleiding tot kok –acht uur per week– en daardoor kom ik op mijn werk ook verder.

Als er lastige dingen zijn, kan ik altijd bij de coach van Talenta terecht. Hij houdt ook contact met mijn werkgever. Dat voorkomt de miscommunicatie zoals ik die in mijn leven al zo veel heb meegemaakt. Door mijn autisme kan ik dingen heel goed stapsgewijs uitleggen. Daardoor hebben mensen te hoge verwachtingen van je. Een werkgever heeft met mij echter wat meer geduld nodig. Ik doe er soms langer over voordat ik iets begrijp. Het eerste jaar dat ik hier werkte, moest ik soms even een stapje terugdoen omdat alles me te veel werd.

Dat ik asperger heb, heb ik goed kunnen accepteren. Daarbij helpt ongetwijfeld dat ik positief ingesteld ben. De waarom-vraag heeft voor mij nooit geleefd. Ik ben heel nuchter, en blij met hoe mijn leven op dit moment verloopt.

STRAKS

De regels voor de toekenning van een Wajong-uitkering zijn de afgelopen jaren meermalen aangescherpt. Ik ben blij dat de overheid mijn salaris aanvult en ook wat huurtoeslag geeft, anders zou ik niet kunnen rondkomen. Ook andere Wajongers die werken, hebben die aanvulling nodig.

Door mijn beperking heb ik soms extra kosten. Om te beoordelen of ik mijn rijbewijs mocht halen, moest ik een gesprek met twee psychiaters voeren en een rijtest afleggen. Kosten: 300 euro. Dat wordt niet vergoed.

De overheid betaalt mijn werkgever voor de extra tijd die hij aan me moet besteden. Ook de begeleiding door Talenta wordt vergoed. Gelukkig betalen mijn ouders de opleiding. De komende maanden spaar ik voor een andere fiets; de huidige is hard aan vervanging toe.