Wat is het doel van het onderzoek?

Om de bevolking te beschermen tegen besmettelijke uitbraken van bijvoorbeeld bof, mazelen, rodehond, difterie, tetanus en polio is sinds de jaren vijftig het Rijksvaccinatieprogramma ingevoerd. Eens in de tien jaar laat het ministerie van Volksgezondheid onderzoeken of dit programma nog voldoende effectief is. Daartoe brengt het RIVM in kaart hoe het met de bescherming van Nederlanders is gesteld.

Jong of oud, ziek of gezond, gevaccineerd of niet gevaccineerd; het instituut brengt het van iedereen in kaart.

Is meedoen aan de studie verplicht?

Nee. In de 48 geselecteerde gemeenten worden 26.000 burgers in de leeftijd van 0 tot 89 jaar benaderd, al dan niet via hun ouders. Wie toestemt in deelname moet daarvoor eerst zijn handtekening zetten onder een toestemmingsformulier.

Wie 18 jaar en ouder is en wil meedoen, tekent zelf. Wie tussen de 12 en de 18 is, moet zelf tekenen, maar heeft ook de toestemming van de ouders nodig. Voor kinderen onder de 12 beslissen de ouders of andere wettelijke vertegenwoordigers.

Het onderzoek is goedgekeurd door de Medisch-Ethische Toetsingscommissie (METC) Noord-Holland. Deze moest vooraf toestemming geven, omdat de studie onder de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen (WMO) valt.

Wat houdt meedoen aan het onderzoek concreet in?

Voor de studie vraagt het RIVM de deelnemers een vragenlijst in te vullen over hun medische gegevens. Daarna nemen de onderzoekers een bloed- en speekselmonster af. Die worden getest op de aanwezigheid van bacteriën, virussen en afweerstoffen. Mensen kunnen ook meedoen aan een aanvullend onderzoek waarbij wordt gekeken naar de aanwezigheid van bacteriën en virussen in het neus- en keelslijm en in de ontlasting. In 2006 nam een derde van de benaderde burgers deel aan het vorige RIVM-bevolkingsonderzoek. Als dat nu weer zo is, is de studie representatief.

Welke Biblebeltgemeenten zijn er geselecteerd?

Het gaat om Reimerswaal, Tholen, Korendijk, Neder-Betuwe, Barneveld, Nunspeet, Urk en Zwartewaterland. Het RIVM wil die gemeenten er graag bij hebben, „want als er in Nederland een infectieziekte uitbreekt, gebeurt dat veelal juist in gemeenten die bekendstaan om hun lage vaccinatiegraad”, zei RIVM-onderzoeksleidster F. R. van der Klis maandag desgevraagd.

Ook zonder te zijn ingeënt kunnen inwoners van dergelijke gemeenten volgens Van der Klis beschermd zijn tegen bijvoorbeeld bof, mazelen of rodehond als ze bij een eerdere epidemie antistoffen hebben aangemaakt. „Als RIVM kunnen we daar echter niet zonder meer op vertrouwen. Als er een nieuwe generatie opgroeit, met mogelijk veel minder of geen natuurlijke immuniteit, moeten we daar alert op zijn.”

Het instituut wil het onderzoek niet laten fungeren als stok achter de deur om inwoners van de Biblebelt vaccinatie als plicht te laten ervaren, stelt Van der Klis. „Wij bereiden ons voor en proberen goede voorlichting te geven. We respecteren het dat mensen het recht hebben om van vaccinatie af te zien.”

Wat kan het RIVM voor maatregelen nemen dankzij zo’n onderzoek?

Moeders geven de antistoffen tegen een ziekteverwekker, die hun lichaam heeft aangemaakt tijdens een epidemie, al gedurende de zwangerschap door aan hun kind, Dat hogere beschermingsniveau duurt voort tot en met een paar maanden na de geboorte. Uit eerder onderzoek weet het RIVM dat er bij kinderen na ongeveer vijf maanden geen sprake meer is van een via de moeder doorgegeven immuniteit, aldus Van der Klis. „Om die reden zijn we tijdens de laatste mazelenuitbraak een vaccinatieprogramma gestart voor alle baby’s vanaf 6 maanden. Dat was een tijdelijke maatregel, want doorgaans worden baby’s daarvoor pas bij veertien maanden ingeënt.”