„Heel abrupt gaat hoger gelegen stuifzand er over in veel lager gelegen zeekleipolders”, legt boswachter Erik de Jonge (33) uit. „Nergens in Nederland bestaat zo’n haarscherpe grens tussen twee totaal verschillende leefgebieden voor dier en plant.” De inwoner van Rilland is sinds acht jaar voor natuurbeheerder Brabants Landschap boswachter op de Brabantse Wal. „Brabant kust hier Zeeland, zeggen ze weleens. Op kleigrond komen heel andere dieren en planten voor dan op zandgronden. En dat die twee bodem­soorten hier pal naast elkaar liggen, is best uniek.”

Behalve aan stuifzand en zeeklei is de Brabantse Wal rijk aan naaldbos, loofbos, hei en verschillende landgoederen. De natuur is er dikwijls nog ongerept. Zo is het Markiezaat een van de meest vogel­rijke gebieden van Nederland. Jaarlijks broeden er ongeveer 125 soorten. Dit zoetwatermoeras is ontstaan na de aanleg van het Schelde-Rijnkanaal in 1975. Het landschap is er afwisselend, van open water via (riet)moeras, grasland en struweel naar bos.

IJslandse paarden

„Het Markiezaat was gewoon Oosterschelde, maar met de komst van het Schelde-Rijnkanaal is er een stukje van die zeearm afgeknipt”, zegt De Jonge, terwijl hij behendig zijn vierwielaangedreven auto door het ruige gebied manoeuvreert. Hij stopt even en tuurt door zijn verrekijker. Er grazen IJslandse paarden en runderen in het Markiezaat die eigendom zijn van Brabants Landschap. Deze grazers zorgen ervoor dat het gebied niet helemaal dichtgroeit, legt de boswachter uit. In de verte staat de hoeve Hildernisse. „Ik sluit niet uit dat het koninklijk paar langs die hoeve zal rijden. Hildernisse was de laatste vloed­boerderij van Nederland.”

Deze boerderij bevond zich buitendijks totdat in 1984 het oostelijk deel van de (zoute) Ooster­schelde werd afgesloten met de Oesterdam, waardoor zout zeewater niet meer kon binnendringen en er geleidelijk een zoet binnenmeer in het Markiezaat ontstond. De hoeve ligt aan de voet van de Brabantse Wal, plaatselijk bekend als Kraaijenberg. De Jonge: „Het erf is omgeven door een vloedwal die de boerderij bij springvloed moest beschermen tegen het water.” Achter de hoeve lag ooit het dorp Hildernisse. Dat is in de zestiende eeuw weggevaagd tijdens de Allerheiligenvloed van 1570. „Tussen Yerseke en Bergen op Zoom zijn in de loop van de eeuwen maar liefst 200 dorpen door de zee verzwolgen”, vertelt De Jonge. „In Rilland, waar ik woon, is elke straat vernoemd naar een verdronken dorp.” Vlak bij de hoeve Hildernisse stond ook een klooster, Klein Emmaüs. Ook dat is verdwenen in de golven.

De Brabantse Wal heet niet voor niets zo. Het hoogteverschil tussen Brabant en Zeeland is er aanzienlijk. Het Zeeuwse grondgebied dat tegen de wal aan ligt, bevindt zich gemiddeld 17 meter lager.

De zogenoemde steilranden, sterk glooiende gebiedjes, maken die hoogteverschillen goed zichtbaar. Ooit ontstonden die steilranden doordat het water van de Schelde over een lengte van zo’n 25 kilometer de bodem uitsleet, ongeveer van het huidige Ossendrecht tot aan Steenbergen. De steilranden slingeren zich door het landschap.

Het koninklijk paar maakt tijdens het komende streek­bezoek een rit langs deze bijzondere landschapselementen.

Lievelingsstek

Samen met twee collega-boswachters heeft Erik de Jonge zo’n 6000 hectare in beheer. Dagelijks rijdt hij met zijn terreinwagen door het landschap van de Brabantse Wal. Hij verricht onderhoudt, voert inspecties uit, treedt handhavend op en verzorgt daarnaast de communicatie over het gebied. Ook neemt de Zeeuw regelmatig kinderen mee op excursie.

Zijn lievelingsstek is De Zee­zuiper, op het Landgoed Zoomland, een overblijfsel van een groot moerasgebied dat ooit ontstond door de winning van turf en zich uitstrekte van Huijbergen in het zuiden tot Steenbergen in het noorden.

„Ik kano er graag ’s ochtends vroeg”, vertelt De Jonge. „Ik was een keer in mei in De Zeezuiper en toen hing er een geheimzinnige nevel over het water. Ik stond oog in oog met vossen, een hele troep reeën en zag veel spechten in de bomen. Indrukwekkend. Tijdens een excursie met kinderen doemde er eens vanuit het niets een zeearend op. Die kinderen hadden de dag van hun leven.”

Koningspaar bezoekt Brabant

BERGEN OP ZOOM. Koning Willem-Alexander en koningin Máxima bezoeken dinsdag achtereenvolgens de West-Brabantse gemeenten Woensdrecht, Bergen op Zoom en Rucphen.

Na aankomst bij de volks­abdij in Ossendrecht, gemeente Woensdrecht, krijgt het koninklijk paar een rondleiding door het Zuidwesthoek College in Ossendrecht.

Daarna maken koning en koningin een tocht langs de water- en steilranden van de Brabantse Wal. Daarop volgt een programma in de binnenstad van Bergen op Zoom. Daar wordt Hotel De Draak bezocht, waarna de koning en de koningin in stadspaleis het Markiezenhof kennismaken met innovatie en creatie in cultuur, die een bijdrage leveren aan de sociale en economische veerkracht van de streek.

Het streekbezoek wordt afgesloten in de Trapkes in de Johannes de Doperkerk in Sprundel, gemeente Rucphen, die is omgebouwd tot een multifunctioneel dorpshuis. Na een rondleiding door dit gebouw neemt het koninklijk paar deel aan een rondetafelgesprek over de samenwerking en weerbaarheid van het openbaar bestuur in de strijd tegen criminaliteit.