Dat maakte een internationaal team onder leiding van het Neder­lands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) gisteren bekend. Geneesmiddelen en voorbehoedsmiddelen, zoals de pil, komen via de urine in het riool terecht. Ze breken uit zichzelf meestal langzaam af en de rioolwaterzuivering krijgt ze er niet goed uit.

In het oppervlaktewater verstoren de medicijnresten vervolgens het waterleven en bedreigen ze diersoorten in hun voortbestaan. Algen worden minder eetbaar wat ervoor zorgt dat watervlooien en vissen honger lijden. Waterslakken veranderen door de hormonen van geslacht. Vissen vinden hun paaiplaats niet terug.

Onzichtbaar voor de meeste mensen is dat er onder water heel wat wordt ‘afgekletst’. Veel van die communicatie verloopt via zogenaamde infochemicaliën. Planten scheiden bijvoorbeeld stofjes uit die via het water bij een dier terechtkomen. Of de geurstof van een watervlo belandt via het water in de neus van een vis.

Deze chemische communicatie is uiterst belangrijk voor het vinden van voedsel, van een partner, en voor het ontwijken van vijanden. Verstoringen kunnen desastreus uitpakken.

Antidepressiva

„De verstorende gevolgen van chemische stoffen uit genees­middelen worden wereldwijd steeds zichtbaarder in meren en plassen”, zegt prof. dr. Ellen van Donk, hoofdonderzoekster en hoofd aquatische ecologie bij het NIOO. „Er zijn geen harde cijfers bekend over de toename, maar er is wel een duidelijke stijging in de concentratie van hormoonresten, anti­depressiva en pijnstillers in het oppervlaktewater gemeten.”

Hoe werkt zo’n verstoring? „Een lage concentratie medicijn kan bijvoorbeeld de werking van een natuurlijke communicatiestof nabootsen”, aldus Van Donk. „Ook kan de chemische stof zo’n signaaltegenwerken, waardoor deze juist de communi­catie blokkeert.” En dat blijkt al bij heel lage concentraties het geval.

De oplossing voor dit sluipende milieuprobleem is volgens de ecoloog een betere waterzuivering. „Bij het NIOO experimenteren we al met een alternatieve waterzuivering, waarbij we micro-orga­nismen en algen inschakelen.” Daarnaast kunnen medicijnen bijvoorbeeld biologisch afbreekbaar worden gemaakt.

Het team publiceert het onderzoek deze maand in het vakblad Reviews of Environmental Contamination and Toxicology.