In 1962 besloten de Zeeuwse Provinciale Staten tot de aanleg van de Zeelandbrug. Deze moest in de plaats komen van de veerverbinding Zierikzee-Kats. Met de komst van de brug zou er een snelle verbinding ontstaan tussen Schouwen-Duiveland en Midden-Zeeland, met name het industrie- en havengebied Vlissingen-Oost, dat in die periode juist ontwikkeld werd.

De Deltawerken waren ook in volle gang, maar de provincie wilde niet wachten op de dam in de Oosterschelde, waarover een weg zou komen. Van de waterdoorlatende stormvloedkering was nog geen sprake. Die kwam uiteindelijk in 1986 gereed; de Zeelandbrug was toen al ruim twintig jaar in gebruik.

Volgens drs. Anita Blom, specialist op het gebied van wederopbouw en naoorlogse stedenbouw bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, is de Zeelandbrug destijds „een belangrijk instrument” geweest om het geïsoleerde Zeeland te ontsluiten. „Het ging in die tijd in Zeeland economisch minder goed dan in de rest van het land”, zegt ze. „Als belangrijk infrastructureel object heeft deze verbinding Zeeland vooruitgeholpen.” Volgens de architectuurhistoricus kreeg het bouwwerk mede door de toegepaste bouwtechnieken de status van rijksmonument. „Maar de brug bezit ook onmiskenbaar esthetische kwaliteiten.” Blom: „Het is een mooi object om naar te kijken, alleen al door het ritme dat erin zit.”

Tolbrug

Van meet af aan stond vast dat de Zeelandbrug, eigendom van de provincie, een tolbrug zou worden. Automobilisten moesten 27 jaar lang tol betalen om erover te kunnen. In 1965 was dat een rijksdaalder voor een personenauto. Voor veelgebruikers gold een gereduceerd tarief.

Aan de Noord-Bevelandse kant van de 54 pijlers tellende brug stonden er ter hoogte van Colijnsplaat langs iedere rijbaan twee tolhuisjes; in 1979 kwam er aan beide zijden van de brug nog een loket bij.

Pas op 31 december 1992 werd de tol afgeschaft. In de begin­jaren betaalden ook voetgangers, fietsers, bromfietsers en bus­passagiers tol, maar voor hen werd deze al eerder stopgezet. De tolopbrengst was nodig om de exploitatie van de brug rond te krijgen, temeer omdat het Rijk niet had meebetaald aan de bouw. De tolgaarders die het bruggeld in ontvangst namen, waarschuwden de gebruikers soms ook. Want als het stormde, moesten vooral auto’s met caravans en vracht­wagens die de brug over wilden op hun hoede zijn.

Bij de ingebruikneming in 1965 heette de Zeelandbrug nog Oosterscheldebrug. Met een lengte van ruim 5 kilometer was het destijds de langste oeververbinding van Europa. Die status is intussen achterhaald, maar de brug is nog wel de langste van Nederland.

Ophaalbrug

De brug heeft een beweegbaar gedeelte. Vorig jaar ging deze ophaalbrug 3831 keer open om ruim 20.000 schepen (recreatie- en beroepsvaart) in de Oosterschelde door te laten. Jarenlang bedienden brugwachters de ophaalbrug vanuit een bedieningshuis dat zich aan de Schouwse kant nabij Zierikzee op de brug bevond. Sinds 2008 wordt de ophaalbrug op afstand bediend vanuit de Nautische Centrale in Vlissingen. Die kan de brug 24 uur per dag openen.

„Zeeland was een land van overkanten”, zegt gedeputeerde A. J. van der Maas (SGP). „Die werden nu met elkaar verbonden, waardoor Zeeland langzaam vanuit een isolement begon te ontwaken. Dat is de economische ontwikkeling ten goede gekomen en bracht in sociaal opzicht meer verbondenheid. Noord-Beveland, waar ik vandaan kom, was vóór de bouw van de Zeelandbrug een heel afgezonderd eiland. Je had er alleen drie veerpontjes: naar Zierikzee, Goes en naar Veere. Daarom heeft deze brug voor mij een extra gevoelswaarde. Ik ben dankbaar dat ik bij de jubileumbijeenkomst ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan mag zijn.”

Rijksmonument

Dinsdagmiddag werd er op die bijeenkomst in Zierikzee teruggeblikt op een halve eeuw Zeelandbrug. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zou daar de officiële aanwijzing van de brug tot rijks­monument van minister Busse­maker (Cultuur) overhandigen aan gedeputeerde Van der Maas.

De provincie heeft de Zeeuwen verder gevraagd om bijzondere herinneringen aan de Zeelandbrug te delen. Deze staan vanaf woensdag online op de website van de provincie.