Op het kunstwerk staat de voorganger van het Huis met de Paarse Ruiten (Zuidsingel 38) afgebeeld zoals dat er omstreeks 1760 uitzag. Dit verdwenen huis stond in de zeventiende en de achttiende eeuw bekend als een van de mooiste woningen van Amersfoort.

De ontdekker is Laurens Schoemaker, conservator historische topo­grafie van het RKD Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis in Den Haag. Hij onderzocht het schilderij op verzoek van het Australische museum. Het kunstwerk was in 1980 uit een particuliere verzameling geschonken. Het museum in Melbourne wist alleen dat het een achttiende-eeuws Nederlands stadsgezicht betrof.

De kunstenaar keek volgens Schoemaker vanaf de brug over de Kortegracht ter hoogte van de Muurhuizen naar de huizen aan de Zuidsingel. „In 1780 werd het monumentale pand, dat op het schilderij links van de stenen boogbrug te zien is, in opdracht van de Amersfoortse bankier en tabakshandelaar Benjamin Cohen grondig verbouwd en voorzien van een extra verdieping”, weet de conservator.

„Ik had meteen al het idee dat het schilderij weleens een stadsgezicht van Amersfoort zou kunnen zijn”, vertelt Schoe­maker. „De hele situatie, de gracht, het bruggetje en de huizen deden me aan deze stad denken. Toen ik nog wat beter keek, zag ik ook de Monnikendam, een deel van de stadsmuur, net boven het bruggetje uitsteken.”

Bevestiging vond Schoemaker bij het bestuderen van werk van de Amersfoortse stadstekenmeester Jordanus Hoorn. „Een van zijn tekeningen is vanuit hetzelfde standpunt gemaakt, waarschijnlijk in 1784. Het Huis met de Paarse Ruiten kwam enkele jaren daarvoor, in 1780, gereed.”

Het huis op het schilderij in Melbourne staat overigens ook afgebeeld op het schilderij ”Gezicht op de stad Amersfoort” van de bekende Amersfoortse kunstschilder Matthias Withoos (1627-1703), dat in het bezit is van Museum Flehite in Amersfoort. „Maar daarop is het huis niet goed zichtbaar, heel erg op de achtergrond”, aldus Schoemaker.

Het museum in Melbourne ging ervan uit dat de Amsterdamse kunstenaar Jan van der Heijden (1637-1712) de maker van het schilderij was. „Zo was het bij de overdracht in 1980 tenminste aangegeven.”

Schoemaker schrijft het kunstwerk echter toe aan de Amsterdamse kunstenaar Jan Ekels ”de Oude” (1724-1781). „Van hem is nog een ander stadsgezicht van Amersfoort bekend, ”Buiten de Bloemendalse Poort”. Ekels heeft dus in Amersfoort geschilderd, dat is duidelijk. Van dat tweede schilderij is sinds de Tweede Wereldoorlog de verblijfplaats onbekend. Wij hebben daarvan alleen een zwart-witfoto.”