Maar ook de rivierbodem tussen het wrak en de kade van Kampen geeft het nodige prijs. „Er ligt een verdronken middeleeuws landschap”, zegt maritiem archeoloog Wouter Waldus.

Het 20 meter lange handelsvaartuig uit de 15e eeuw ligt vlak voor de binnenstad in de IJssel. Het is ontdekt bij voorbereidingen voor het uitbaggeren van de rivier.

Archeologen meenden dat het schip in ontmantelde staat in de rivier was afgezonken als een vorm van middeleeuws water­management. Kampen had te maken met een verzandende rivier. Maar het wrak blijkt van binnen veel details te bevatten, zoals scheepsbetimmering.

Achterdek

De vondsten zijn onverwachts en geven een beter beeld van het leven aan boord destijds. Zo zijn er op het achterdek grote delen gevonden van wat een koepeloven was. „Dit is de spectaculairste vondst tot nu toe”, aldus Waldus.

„De oven staat op een basis van bakstenen en is vergelijkbaar met een pizzaoven. Bij mijn weten is iets dergelijks nooit eerder bij middeleeuwse schepen in Noordwest-Europa aangetroffen.”

Vermoedelijk werd er tijdens de reis aan boord brood gebakken. De bewuste bakstenen, die ook wel kloostermoppen worden genoemd, dateren van ruim voor de 14e eeuw en zijn dus in het schip hergebruikt.

Dergelijke kloostermoppen en de aangetroffen geglazuurde tegels zijn typische producten van de Lage Landen uit die tijd. Maar dat wil niet zeggen dat de kogge ook hier is gebouwd. „De meeste zijn in het Oostzeegebied gebouwd. Het klinkt raar, maar het is niet uit te sluiten dat deze kogge een inbouwkeuken uit de Lage Landen heeft.”

Scheepsbetimmering

Bij eerdere vondsten van wrakken in de voormalige Zuiderzee is duidelijk dat de schepen op de bodem breken en openvallen. Delen van de binnenbetimmering spoelen bijvoorbeeld weg. Bij de kogge is dat dus niet het geval geweest.

Vermoedelijk is 70 procent van het schip bewaard gebleven. De theorie dat de kogge, evenals een aak en een punter, op deze plek is afgezonken om de loop van de IJssel te beïnvloeden, blijft voorlopig overeind. De kombuis is vermoedelijk niet verwijderd omdat de bakstenen voor verzwaring konden zorgen.

De kogge ligt bijna op het midden van de huidige loop van de IJssel. In de late middeleeuwen liepen hier mogelijk meerdere takken van de rivier.

Bij driedimensionale onderwaterfotogrametrie werd ontdekt dat de bodem tussen de kogge en de stad Kampen afweek van die verderop. Dit is een verdronken middeleeuwse landschap, zoals Waldus het noemt.

Paaltjes

Er zijn paaltjes gevonden in de bodem die er door mensen in zijn geslagen. „Dit is de grens tussen de oever van destijds en de vaargeul. De kogge moet destijds deels droog hebben gelegen. Wellicht treffen we nog huizen aan”, zegt Waldus.

Ook zijn er in en rond de kogge vuurstenen werktuigen gevonden die mogelijk enkele duizenden jaren oud zijn. „Het is aannemelijk dat de oever is ontstaan op afzettingen uit de ijstijd. En dat daar ooit in een ver verleden jagers en verzamelaars hebben gezeten.”

De planning om de kogge dit jaar nog te bergen, wordt niet gehaald. In maart moet de kogge verwijderd zijn, omdat Rijkswaterstaat bezig is de IJssel te verdiepen. De berging vindt nu naar verwachting eind januari plaats.

Meer tijd

Het omhooghalen van de kogge kost meer tijd dan gepland. Het schip zit nog in verband, maar moet goed ondersteund worden om het als geheel uit het water te krijgen. Ook wordt er op de oever nog aanvullend onderzoek verricht. Zodra de kogge is geborgen, gaat het wrak naar Lelystad voor conservering. Daarna, als de staat van het hout voldoende is, komt het vaartuig terug naar Kampen om geëxposeerd te worden.