Dr. Hans Bakker en drs. Jan Kaldeway, pedagogen aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE), zijn het écht van plan: hun lectoraat ”Talenten en opbrengsten”, dat volgende week woensdag officieel start, moet helder, concreet en praktisch zijn. Bakker: „Ik sta het liefst met beide benen in de klei. Daarom ga ik naar basisscholen om zelf les te geven.”

Kaldeway: „Bij de keuze van het onderwerp van ons lectoraat hebben we aan leerkrachten in het basisonderwijs gevraagd: Wat is het grootste knelpunt in jullie dagelijks werk? Bijna unaniem zeggen ze: de werkdruk. Leerkrachten willen recht doen aan verschillen tussen leerlingen, want ze hebben een pedagogisch hart. Tegelijk ervaren ze druk van buitenaf, onder andere van de inspectie, om meetbare resultaten te boeken. Dat geeft spanning.”

Bakker: „Scholen vragen: Help ons de juiste balans te vinden. Om dat te bereiken, moet de pedagogiek terugkomen in het onderwijs. We moeten weer aandacht gaan besteden aan moraliteit, zoals je die tegenkomt bij de grote pedagogen Langeveld, Bavinck en Waterink. Kinderen hebben kennis nodig, moeten sociaal zijn om die kennis te delen met anderen, maar doen dat, als het goed is, volgens morele principes. Samengevat in drie kernwoorden: vaardig, aardig en waardig. Over dit soort thema’s zijn we al in gesprek met vier christelijke basisscholen in Barneveld, Nijkerk, Ermelo en Ede. Dat aantal moet groeien naar twaalf. Juist een lectoraat als het onze, dat is verbonden aan een hbo-instelling, heeft de taak om de beroepspraktijk te versterken.”

Geworteld

Dat Bakker en Kaldeway het lectoraat samen doen, is bijzonder. Normaal bestaat een lectoraat uit één lector en een kenniskring. In dit geval is Bakker lector en Kaldeway ”associate lector”. Bakker: „Door de taken op het gebied van literatuuronderzoek en praktijkonderzoek te verdelen, hopen we zowel op de CHE als in het werkveld stevig geworteld te zijn.” Kaldeway: „Twee CHE-collega’s, een neerlandica en een onderwijskundige, zijn lid van de kenniskring. Die willen we uitbreiden, het liefst met leerkrachten uit het basisonderwijs.”

Resultaten

Het duo is optimistisch over de verwachte resultaten van het lectoraat. Bakker: „Op De Hoeksteen in Nijkerk hebben we inmiddels een project achter de rug. Kinderen in groep 8 hebben daar geleerd om een ”mission statement” over zichzelf te schrijven. Daarin geven ze antwoord op vragen als: Wat vond ik het belangrijkste van de basisschool? Wat neem ik ervan mee in het voortgezet onderwijs? Hoe wil ik dat anderen mij zien? Hoe kan ik christen zijn, bijvoorbeeld als ik zie dat een ander wordt gepest? Het is prachtig dat kinderen in groep 8, op hun niveau uiteraard, met zulke vragen bezig zijn.”

Waarom dat belangrijk is? Bakker: „Traditionele sociale verbanden, zoals het gezin, de kerk en de vereniging, staan onder druk of vallen zelfs weg. Toch zullen we onze kinderen moeten leren om in de toekomst hun plaats in de samenleving op een verantwoorde manier in te nemen.”

Het duo kijkt niet alleen naar leerkrachten, ook nadrukkelijk naar schoolleiders. Kaldeway: „Zij moeten het gesprek over de pedagogiek met hun team stimuleren. Vooral onder jongere schoolleiders zie je dat al wel gebeuren, maar het kan meer en beter.” Bakker: „Schoolleiders moeten zich niet alleen bemoeien met de administratie, de afvinklijstjes voor de inspectie en de waan van de dag, maar ook visie op de toekomst ontwikkelen. Welke kant wil ik met onze school, met ons onderwijs op? Zet een stip aan de horizon en zeg tegen je collega’s: Dáár gaan we naartoe.”

Gedateerd

Teleurgesteld zijn Bakker en Kaldeway over het recent gepresenteerde rapport ”Onderwijs2032” van de commissie-Schnabel. „Er staat om te beginnen weinig nieuws in”, reageert Kaldeway. „Bovendien heeft de commissie een gedateerde visie op toekomstbestendig onderwijs. Zij grijpt terug naar het nieuwe leren van de jaren negentig van de vorige eeuw. Parate kennis was niet meer zo belangrijk, we moesten kinderen vooral leren om informatie op te zoeken. De commissie-Dijsselbloem heeft in 2008 vastgesteld dat die visie eenzijdig is. Kinderen vinden het niet alleen leuk en interessant om veel te weten, maar door parate kennis kunnen ze ook beter verbanden leggen en een eigen mening ontwikkelen. Hoe meer je weet, hoe makkelijker dat gaat.”

Sociaal leren

Bakker: „De commissie-Schnabel pleit ervoor de leraar gedeeltelijk te vervangen door de computer. Zij onderschat daarmee de rol van het sociaal leren. Mensen leren van mensen. Je moet de leraar niet tegenover de iPad zetten. De commissie wil al in groep 1 van de basisschool Engels invoeren. Op zich niks mis mee. Maar als je kijkt naar het motief, dan is dat puur economisch. Engels is de wereldtaal, dus wie succesvol wil meekomen, moet Engels leren. Er is echter ook een ander motief denkbaar: een geesteswetenschappelijk. Taal ontsluit de wereld en leert kinderen dat er andere mensen met een andere cultuur en andere denkbeelden zijn. Dat lees ik niet in het rapport.”

Het kost het duo weinig moeite om meer verbanden te leggen tussen het lectoraat en actuele onderwijsdiscussies. Bakker: „Basisscholen zijn ruim een jaar met passend onderwijs bezig. Het idee erachter is prima: probeer zo veel mogelijk recht te doen aan de individuele leerling, ook als-ie leer- of gedragsproblemen heeft. Elke rechtgeaarde leerkracht wil dat. Toch komt het in de praktijk maar moeilijk van de grond, omdat leerkrachten niet weten hoe ze op een andere manier met hun klassenmanagement moeten omgaan. Ze moeten leren hun lessen zo te organiseren dat onderwijs op vijf, zes verschillende niveaus binnen één klas mogelijk wordt. Ze moeten daarbij geholpen worden. Het past helemaal binnen ons lectoraat om daarmee ervaring op te doen.”