Den Tek (50) heeft een passie voor geschiedenis. „De maritieme geschiedenis boeit me, maar dat geldt ook voor de luchtgevechten die zich in oorlogstijd in het Rivierengebied afspeelden.” Dat leidde in mei van dit jaar tot de onthulling van een Vliegeniersmonument in Giessenburg door prof. mr. Pieter van Vollenhoven.

Nu concentreert Den Tek zich op de geschiedenis van zijn eigen gemeente. Samen met Marjan Pelle, werkzaam bij gemeente Lingewaal en secretaris van de historische vereniging Herwijnen, brengt Den Tek alle gegevens in kaart.

Tussen december 1943 en april 1945 stortten in Lingewaal vijf vliegtuigen neer. Van de zes piloten kwamen er drie om het leven, twee werden gevangengenomen en overleefden de oorlog. De zesde geldt als vermist.

„Twee vliegtuigen stortten neer in september 1944 toen ze verkenningen uitvoerden voor Market Garden. Destijds werden er in deze regio veel vluchten uitgevoerd. De vliegtuigen kregen te maken met Duits luchtafweer.”

Aangrijpende verhalen

Inmiddels zijn veel herinneringen van ooggetuigen, nu 80 jaar of ouder, genoteerd. „Er zijn aangrijpende verhalen bekend van jongens die aan het spelen waren of met hun sleetje van de dijk afroetsjten en plotseling te maken kregen met oorlogsgeweld.”

Het zijn verhalen die door de leeftijd van de ooggetuigen verloren dreigen te gaan, beseft Den Tek. „De mensen zijn blij dat hun belevenissen worden opgeschreven en er eindelijk iets mee gedaan wordt. Het dossier worden nog dagelijks uitgebreid. Onlangs vonden we op een van de locaties de restanten van een parachute. Die droeg de piloot altijd bij zich. Bijzonder om zoiets persoonlijks aan te treffen.”

Nog indrukwekkender zijn de verhalen van de piloten. Zoals van de Amerikaan Richard Edward Brown. „Op 20 april 1945 kwam hij terug van een fotoverkenningsmissie boven Berlijn. Tussen Heukelum en Asperen kreeg hij door Duits vuur te maken met lekkage in het koelsysteem van zijn linkermotor, die in brand vloog.”

Brown maakte een noodlanding in het Heukelumse veld, zijn collega’s liet hij via de radio weten dat hij in orde was. „Toen inwoners naar hem toe wilden om te helpen, werd er op hen geschoten. De piloot werd gevangengenomen en naar Terschelling afgevoerd.”

Na de oorlog studeerde Brown af aan de universiteit van Maryland en gaf als hoogleraar twintig jaar les op de universiteit van Illinois. „Later vloog hij als piloot samen met zijn zoon Steve in dienst van veeteeltbedrijven. Zijn moeder was zo dankbaar dat ze nog jarenlang voedsel en kleding naar Nederland stuurde. Brown overleed op 21 april 1995, veertig jaar en één dag na zijn noodlanding.”

Zo zijn de levensverhalen van alle piloten op schrift gesteld. Alleen over het lot van de Poolse piloot Lewczynski, die neerstortte op een woning in Vuren, is niets bekend. Vandaar dat de werkgroep contact heeft gezocht met Poolse media.

Hartverwarmend

Volgens Den Tek zijn de reacties van de nabestaanden hartverwarmend. „Het ontroert mensen dat hun familieleden hier herdacht worden. Ze laten via e-mail weten hoe mooi ze dat vinden. Ze zijn blij met ons initiatief om een herinneringsroute te maken.”

De fietsroute voert langs de locaties waar de vliegtuigen zijn neergestort. Informatieborden brengen bezoekers op de hoogte van wat destijds is gebeurd. Begin- en eindpunt worden waarschijnlijk aangegeven via grote brokstukken, zoals een propeller. De route moet op 10 mei 2017 geopend worden.