Meer toezicht en verantwoording publiek geld nodig
Het toezicht op de besteding van 109 miljard euro publiek geld dat jaarlijks wordt gestoken in instellingen die wettelijke taken uitvoeren, is nog steeds niet goed. Effectieve waarborgen om te controleren of dit geld goed en doelmatig gebruikt wordt, zijn er niet.
Dat stelt de Algemene Rekenkamer in haar woensdag verschenen rapport Verantwoording en toezicht bij rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT). Het gaat om 3200 instellingen buiten de rijksoverheid zoals ziekenfondsen, politieregio’s, onderwijsinstellingen, TNO, Staatsbosbeheer en het Kadaster. Het financiële belang van deze RWT’s of zelfstandige bestuursorganen (ZBO’s) is met 109 miljard euro in 2004 groter dan de 99 miljard euro die bij de rijksoverheid zelf omgaat.
De zelfstandige instellingen moeten hun prestaties, doelmatigheid en bedrijfsvoering in een jaarrekening verantwoorden naar hun minister toe. Op hun beurt leggen de ministers over hun RWT’s verantwoording af naar de Tweede Kamer. Daar bestaat echter nog geen wettelijk kader voor zodat per instelling het toezicht en de verantwoording is geregeld.
De Rekenkamer vindt dit niet doelmatig en meent dat de ministers een brede visie moeten ontwikkelen om het toezicht te verbeteren. Hoewel de RWT’s hun verantwoording wel verbeterd hebben en de ministers de Kamer meer informatie verstrekken over deze instellingen, is dat volgens de Rekenkamer nog incompleet. De ministers maken bovendien geen haast met een visie op het toezicht. Zes ministeries hebben geen planning hiervoor en zeven departementen doen dat in beperkte mate.
De Rekenkamer vindt dat de ministers alle geldstromen van deze instellingen inzichtelijk moeten maken aan de Tweede Kamer. Minister Zalm van Financiën is het daar niet mee eens en wil de Kamer alleen informeren als RWT’s slecht presteren. Zalm en zijn collega Remkes van Binnenlandse Zaken stellen dat er een algemeen kader is waarbinnen de departementen maatwerk kunnen leveren, omdat de RWT’s onderling erg verschillen. De Rekenkamer vindt juist dat zo’n kader ontbreekt maar is het er wel mee eens dat de ministeries per sector ruimte moeten hebben voor hun eigen RWT’s. Het kabinet komt nog dit jaar met een standpunt over het beleid rondom de zelfstandige instellingen.
Het ministerie van Financiën ergert zich aan de suggestie die wordt gewekt dat 109 miljard euro zomaar wordt uitgegeven „want dat is flauwekul", aldus een woordvoerster woensdag. De Rekenkamer en de ministers verschillen vooral van mening over hoe het toezicht moet worden vormgegeven.