„Emotie speelt te grote rol bij zwanendiscussie”
Tv-beelden van een zwanendrifter zorgden afgelopen voorjaar voor beroering. De staatssecretaris trok de enige twee vergunningen in. Een totaalverbod gaat problemen geven, stelt zwanendrifter Van Elten uit Nieuwerbrug.
Eigenlijk wilde Van Elten (50) helemaal geen interview geven. Toen zijn collega’s begin mei in het nieuws kwamen, ging er een golf van verontwaardiging door het land. Online riepen dierenminnaars openlijk op tot vergelding voor de zwanenvangende familie Oostveen, vergezeld van hun woonadres.
De familie zelf meed elk contact met de media. Enkel het verhaal van de Stolwijkse dierenactiviste Saskia van Rooy kwam in het nieuws. Jarenlang volgde zij de Nieuwerbruggers met haar camera door de polders, om hun werkwijze vast te leggen.
Recent kwamen haar beelden op televisie. Van Rooy stelde hierbij dat de Oostveens illegaal wilde zwanen leewiekten, terwijl een drifter dit enkel bij zijn eigen, tamme zwanen mag doen. Bij het leewieken knipt de drifter een vleugelpunt af, inclusief kraakbeen. Hierdoor kan de vogel –anders dan bij kortwieken– nooit meer vliegen. Sinds vorig jaar moet een drifter voor deze handeling een dierenarts inhuren, maar volgens De Rooy lapte de familie ook dit aan haar laars. Begin november buigt de rechter zich over de verdenking van illegale praktijken. Alle zwanendrifters zijn hierbij beklaagden. Ook Van Elten.
Vertekend beeld
Voor de Nieuwerbrugger –dorpsgenoot van de Oostveens – is Van Rooy evenmin een onbekende. Hetzelfde geldt voor Koos Hoogendoorn (50), eigenaar van een Stolwijkse dierenhandel. Hij haalde Van Elten over om zijn verhaal te doen. Hoogendoorn: „Mensen moeten weten wat de gevolgen zijn van een verbod op zwanendriften. Nu spelen enkel de emoties een rol.”
Volgens Hoogendoorn gaven de beelden een vertekend beeld van de werkelijkheid. „Overtredingen moeten natuurlijk aangepakt worden, maar zonder zwanendrifters loopt de populatiegroei uit de hand.”
Van Elten knikt. „Wij hebben al eeuwenlang de taak om de zwanenstand op peil te houden. Anders hebben boeren er overlast van.” Hoogendoorn: „Zwanen zijn dol op jong gras. Zeven van zulke beesten eten even veel als één koe, en ze hebben hier geen natuurlijke vijanden.”
Zonder hun werk blijft er daarom niets anders over dan ze af te schieten, weet Van Elten. „Wij verhandelen ze als siervogel, zodra ze groot genoeg zijn. Over heel de wereld is er vraag naar, want buiten Europa heb je nauwelijks witte zwanen. Wat is dan diervriendelijker?”
Daar komt nog een probleem bij, weet hij: jagers mogen enkel wilde, vliegende zwanen uit de lucht schieten. Geen geleewiekte exemplaren op het land. „Wilde zwanen komen ’s zomers uit het oosten; ’s winters trekken ze weer weg. Maar Nederlandse zwanen blijven hier heel het jaar; ook als ze kunnen vliegen.”
Uit evenwicht
De zwanen die Van Elten beheert, zijn merendeels geleewiekt. „Als een boer er last van heeft, kan hij mij bellen. Dan kom ik ze vangen. Maar ongeleewiekte vogels vliegen op en komen weer terug. Als per 2018 het leewieken helemaal verboden wordt –dat stond al gepland– kan ik dus niets meer doen.” Hoogendoorn: „Dan raakt de natuur uit haar evenwicht.”
Het leewieken gebeurt enkel bij pasgeboren kuikens. Van Elten: „Voor ze tien dagen oud zijn, moet ik erbij zijn. Oudere zwanen zouden kunnen doodbloeden, daar zou ik er niet aan beginnen. Maar bij kuikens komt er amper een druppeltje bloed uit. Ik heb de plicht om dit te doen –tegenwoordig met een dierenarts erbij–, anders kan een jager per ongeluk een tamme zwaan neerhalen, wat verboden is.”
Nuancering
De drifter nuanceert het verwijt dat de Oostveens illegaal kuikens van ongeringde vogels leewiekten. „Het ringen van de zwanen is sinds 2001 verplicht, om te kunnen bewijzen dat ze van jou zijn. Maar dat kun je alleen bij jonge dieren doen. Bij oudere krijg je de ring niet meer over de vliezen heen, maar dan zijn het nog wel jouw vogels. En ze kunnen dertig jaar oud worden.”
Hoogendoorn: „Bij mij kwam Oostveen regelmatig zwanen brengen. Ik verkocht er zo’n honderd per jaar, die waren allemaal tam. Wilde zwanen zouden gek worden achter gaas.”
De rechter buigt zich op 5 november over de zaak. De 71-jarige zwanendrifter Oostveen, die in de beelden figureerde, heeft niet veel te duchten. Hoogendoorn: „Het waren oude beelden. Oostveen heeft vorig jaar meerdere zware hersenbloedingen gehad, en is niet meer geheel toerekeningsvatbaar.”
Naast de familie Oostveen is ook Van Elten gedaagde, samen met de zwanendrifter bij wie hij in dienst is. Hij wacht het ogenschijnlijk rustig af. „In het proces-verbaal las ik dat de politie mij zes maanden lang gevolgd had via een gps-zender onder mijn auto. Toen hebben zij niet kunnen constateren dat ik de zwanen zelf leewiekte.”