Kunnen wij in Renkum komen wonen? De Gelderse gemeente kreeg vorig jaar oktober diverse reacties van mensen met autisme, nadat bekend was gemaakt dat Renkum de eerste autismevriendelijke gemeente van Nederland wilde worden. Mensen met autisme snakken kennelijk naar een gemeente die rekening houdt met hun persoonlijkheid.

In Renkum ging het afgelopen jaar de knop om. Gemeenteloket, sportclubs, zorgaanbieders en scholen, overal wordt nagedacht hoe je mensen met autisme zo kunt benaderen dat zij zich niet voortdurend hoeven aan te passen en op hun tenen moeten lopen om mee te komen in de samenleving.

In de gemeente met ruim 
31.000 inwoners wonen veel mensen met klachten in het autistisch spectrum. In diverse instellingen, maar ook daarbuiten, wonen relatief veel mensen met deze problematiek. Ze worden begeleid naar zelfstandigheid en blijven dan vaak in de voor hen bekende gemeente wonen.

Ook de nabijheid van Wageningen University en de bedrijvigheid daaromheen zorgen volgens de gemeente voor een hogere concentratie van inwoners met autisme. Omdat autisme erfelijk is, worden er ook veel kinderen met deze hersenafwijking geboren.

Bewustzijn en handelen

„In een autismevriendelijke gemeente voelen mensen met autisme dat zij welkom zijn en gemakkelijk zelfstandig kunnen functioneren”, zegt wethouder Van den Berg van Gezondheidszorg, Welzijn en Jeugdzorg. „Dat zie je niet direct in het straatbeeld of op bordjes. Autismevriendelijk-zijn zit hem vooral in het bewustzijn en handelen.”

Mensen met autisme hebben behoefte aan duidelijkheid, voorspelbaarheid, en ze willen niet te veel prikkels om zich heen hebben. Aan de wethouder de taak een andere benadering van deze doelgroep uit te rollen.

Te beginnen in het gemeente­huis, waar de ambtenaren getraind worden om duidelijk te communiceren. „Zeg wat je bedoelt en stop met ambtelijke taal. Juist mensen met autisme hebben er behoefte aan duidelijk te lezen: dit verwachten wij van u, en dit kunt u van ons verwachten. En houd je daar ook aan. Dus schrijf niet: „We streven ernaar binnen zes weken te reageren”, maar: „U krijgt uiterlijk over zes weken een reactie.” Daar profiteren uiteindelijk alle inwoners van.”

Hoe nauw het steekt bij deze doelgroep blijkt uit het voorbeeld van het keukentafelgesprek. In het hele land gaan gemeenten onder deze noemer gesprekken met zorgvragers aan over de toekomst van hun zorg. „Een deel van de doelgroep neemt zaken heel letterlijk. Bij het ontbreken van een keukentafel schieten ze in de stress, want er is geen keukentafel in huis. Of ze gaan een keukentafel aanschaffen, want anders kunnen zij geen gesprek aangaan. We noemen het dus gewoon een gesprek over de zorg.”

Nu gemeenten verantwoordelijk zijn voor taken als jeugdzorg en de participatiewet, hebben mensen met autisme veel meer te maken met de gemeente. „Alle behandeling en diagnosestelling tot 18 jaar is nu onze taak. En door de participatiewet kloppen mensen met autisme niet meer aan bij het UWV voor een Wajong-uitkering, maar moeten wíj hen naar werk begeleiden.”

Renkum zet in op levenslange ondersteuning. „Deze doelgroep heeft levenslang afwisselend meer en minder zorg nodig. Juist grote keuzes en veranderingen in het leven leiden bij mensen met autisme tot ontregeling. Iemand gaat samenwonen, krijgt een kind of een nieuwe baan. Als je daarop anticipeert, kun je erger voor­komen.”

Renkum leert de groep ook om zelfstandig met het openbaar vervoer of de fiets te reizen. „Alles is erop gericht deze mensen zo normaal mogelijk te laten leven in de samenleving. Je bent een gewoon mens met een iets andere manier van denken en reageren. Waarom zou je je hele leven lang buiten de samenleving moeten staan?”

Trainen kerken

De wethouder heeft kerken gevraagd leden met autisme vooral de weg naar de professionele hulp te wijzen. „Maak eht direct bespreekbaar om samen naar het sociale loket te stappen. In het verleden is soms veel te lang gewacht. En de hulpverlening die we bieden, moet ook passen bij het gezin. Bij een kerkelijk georiënteerd gezin moet geholpen worden door organisaties die hun leefwereld begrijpen. En kerken kun je trainen hoe ze moeten omgaan met autisme.”