Hoe Hollands kan het zijn? Wolken­luchten, koeien in de wei en molens langs het water vormen het decor van de plek waar de in Groot-Ammers duizenden archeologische vondsten zijn opgegraven. Hier bij de Kerkstraat, aan de rand van het ooievaarsdorp, is ook al maanden een bouwput met graafmachine te zien. Waterschap Rivierenland werkt er aan sloop en herbouw van gemaal Graafland.

Verwachtten onderzoekers op de graafplek langs het water al restanten van een in de zeventiende afgebroken molen aan te treffen, tot hun verrassing bleek zich onder de grond ook een eeuwenoude vuilnisbelt te bevinden.

„Bijzonder”, aldus archeoloog Timo Vanderhoeven vanmorgen. Samen met vrijwilligers stuitte hij op „een enorme berg” afval uit een ver verleden. „Inmiddels hebben we zo’n 5000 voorwerpen op de vuilnisbelt gevonden, waarvan een deel is gewassen. We verwachten in totaal hier in Groot-Ammers ongeveer 10.000 spullen te vinden. Een groot deel komt uit de zeventiende eeuw, een beetje uit de zestiende en ook wat uit de achttiende eeuw.”

Heiligenbeeldjes

De speurders haalden inmiddels een keur aan spullen naar boven. „Denk aan aardewerk, gereedschap, spijkers, pannetjes, glas, bouwmaterialen zoals daklei en kloostermoppen, dat zijn grote bakstenen.”

Bijzonder is de vondst van drie heiligenbeeldjes, vertelt Vanderhoeven, die vanmiddag voorwerpen aan de pers zou tonen. „We weten niet welke heiligen. Van twee beeldjes was het hoofd eraf, het derde beeldje was verbrand. Onbekend is of de beeldjes er zo aan toe zijn door een ongeluk, of dat ze bewust zijn vernield.”

Zelf vindt Vanderhoeven de opgraving van 200 leren schoenen het meest intrigrerend. „Erg leuk om te zien dat die schoenen nog bewaard zijn. Doordat het grondwater hier zo hoog staat, blijven spullen in deze regio relatief lang bewaard.”

De opgegraven voorwerpen vertellen iets over het „hele dorp” in vroeger eeuwen, legt de archeoloog uit. „Neem de schoenen. Een leerspecialist heeft zich al gemeld. Die wil de schoenen graag onderzoeken. Van welk materiaal zijn ze gemaakt? Waren ze helemaal afgedragen toen ze op de vuilnisbelt belandden? Of zien ze er nog redelijk uit, maar kochten mensen al snel een nieuw paar? Zo kun je er achter komen of mensen in Groot-Ammers destijds rijk of juist arm waren.”

De archeoloog vermoedt dat vroegere bewoners met de vuilnisbelt ook de drassige veen­bodem ophoogden.

Koffie

Dat de grond vlak bij zijn woning eeuwenoude geheimen prijsgeeft, is een kolfje naar de hand van Wim Slob. Hij woont aan de Kerkstraat, aan de rand van Groot-Ammers. Slob is vrijwillig molenaar in Streefkerk en Groot-Ammers. „Leuk dat er zo veel wordt gevonden”, zegt de inwoner van het ooievaarsdorp, terwijl verderop meerkoeten rondzwemmen. Hij kreeg archeoloog Vanderhoeven de laatste weken meermalen op de koffie. „Dan zoeken we in boeken gegevens op.” Slob wijst op een stenen voorwerp bij zijn deur. „Dat is een onderdeel van een as van de opgegraven restanten van de molen. De aannemer zei me: „Neem maar mee.”

Zelf wroette Slob, schilder van professie, ook een dag in de aarde. „Dat speurwerk heeft aantrekkingskracht op mij.”