Kuipers haalt het doek van een knalrode Ferrari. „Gebouwd op het onderstel van een Nissan. Sleutelen werkt therapeutisch. Veel veteranen met een posttraumatische stressstoornis herbeleven regelmatig angstige momenten van hun uitzending. Als ze bezig zijn, hebben ze daar geen last van.”

Morgen vindt in Den Haag de jaarlijkse Veteranendag plaats. Nederland telt vijftien ontmoetingscentra voor veteranen. De Oude Stomp, gelegen op een industrieterrein in Alphen aan den Rijn, is de enige locatie met een ruime garage. Veteranen kunnen er zes dagen per week klussen aan auto’s en legervoertuigen.

Veteranen, die zich in de samenleving dikwijls onbegrepen voelen, vinden hier steun bij mensen zoals zij. Anders dan buitenstaanders mogelijk denken, worden er niet dag in dag uit ervaringen uit het verleden opgerakeld. „Dat hoeft juist niet”, legt Nieuw-Guineaveteraan Joop Dijk (73) uit. „We voelen elkaar aan, ongeacht de missie die een veteraan heeft gedaan. Hier hebben we aan één woord genoeg. Soms zijn er zelfs geen woorden nodig.”

Dat blijkt wanneer de 41-jarige Bosniëveteraan Peter Melgers het even moeilijk heeft als hij herinneringen ophaalt aan moeilijke periodes die hij doormaakte in Bosnië. Zonder iets te zeggen, legt Dijk een hand op de zijne.

Gillend wakker

„We zijn geen professionals”, zegt Kuipers. „Maar we bieden wel de eerste opvang voor veteranen en kunnen vaak meer voor hen betekenen dan hulpverleners van buiten.”

Alle veteranen zijn welkom in De Oude Stomp. „Een maat van mij heeft tijdens zijn uitzending bijna uitsluitend in de keuken gewerkt als kok. Soms wordt hij ’s nachts gillend wakker. Anderen denken misschien: „Joh, wat heb jij nou meegemaakt?” Maar wij veroordelen niemand.”

Het is geen trieste boel in het centrum. Kuipers: „Er wordt vooral gelachen. Voor de buitenwacht mogen veteranen een uniforme groep zijn, oudgedienden van bijvoorbeeld marine of landmacht delen onderling regelmatig plaagstootjes uit.” „Mijn taalgebruik snappen ze niet altijd”, lacht oud-marineman Dijk.

Onfatsoenlijk

De mannen zijn te spreken over de toegenomen aandacht voor veteranen in de samenleving. Nog niet zo lang geleden was in Nederland een uniform niet iets om trots op te zijn. Zo werd Kuipers in de jaren tachtig regelmatig onfatsoenlijk bejegend wanneer hij in legeroutfit per trein reisde.

De mannen missen in de maatschappij van vandaag vooral dankbaarheid voor militairen en veteranen. „Er wordt vergeten dat vrijheid te danken is aan militairen”, zegt Melgers. Hij stond daar vroeger zelf ook niet altijd bij stil. Totdat hij terechtkwam in Bosnië, waar mensen niets hadden. „Zelfs nu kan ik nog kwaad worden als ik een kind hoor klagen dat hij iets niet lust.”

Volgens de veteranen is de kennis over hun werk te gering. Kuipers: „Dan komen Joop en ik op scholen en vragen kinderen als eerste hoeveel mensen we hebben doodgeschoten en wat voor geweer we hadden.” Melgers: „Dat komt door de snertspelletjes die ze spelen.”

Oude uniform

Mede dankzij de jaarlijkse Veteranendag is het ooit negatieve beeld van militairen langzaam weer gaan kantelen, constateren ze in De Oude Stomp. Kuipers: „Eerst hoefde die dag niet van mij, maar na vijf jaar hebben veteranen me overgehaald mee te gaan. Ik heb mijn oude uniform weer aangetrokken en dat paste nog.”

Dijk: „Nou, passen?” Kuipers: „Het zat vroeger ook al strak, haha. Tienduizenden mensen stonden tijdens die Veteranendag langs de kant te applaudisseren. Toen dacht ik: Wie heeft ons toch jarenlang wijsgemaakt dat Nederland een hekel aan het leger heeft?”

Veroordeeld 
om bedreiging

Peter Melgers (41) was zeven jaar beroepsmilitair en diende in 1996 in Bosnië. Bijna tien jaar later werd hij gediagnosticeerd met chronische posttraumatische stressstoornis en is hij volledig afgekeurd.

„Het is de opstapeling van momenten. De continue dreiging, het altijd onder druk staan, wat problemen veroorzaakte. Nog altijd kan ik schrikken als in een supermarkt klapdeuren dichtslaan. Na mijn uitzending bleef ik anderhalf jaar in dienst. Ik praatte niet over mijn ervaringen.

Jaren geleden moest ik veel rust nemen. In die periode kwamen ineens alle beelden en herinneringen terug. Ik kreeg depressieve gedachten en droomde alleen nog maar over Bosnië. Gelukkig heb ik een fijne familie die alles goed aanvoelde. Ik ben een jaar klinisch opgenomen geweest. Ik kom graag in De Oude Stomp. De mensen hier pikken mijn gevoelens op en geven me een zetje in de juiste richting. Dit centrum zorgt ervoor dat ik op verjaardagen weer iets te vertellen heb. Zonder De Oude Stomp was ik een bakje ellende geweest.”

Peter Melgers heet in werkelijkheid anders.

Een zetje in de goede richting

Dat goede opvang voor veteranen belangrijk is, blijkt regelmatig. Een 41-jarige ex-militair is gisteren veroordeeld omdat hij in januari drie agenten met de dood had bedreigd. Hij had een vleesmes in zijn hand. De man zei tegen de agenten dat hij hen zou doden. De veteraan, die lijdt aan een posttraumatische stressstoornis, kreeg 90 dagen cel, waarvan 59 dagen voorwaardelijk.

De man hoeft niet naar de gevangenis, omdat de onvoorwaardelijke straf even lang is als de tijd die in voorarrest heeft gezeten. Hij wordt momenteel behandeld op een speciale afdeling voor veteranen in een ggz-kliniek. Daar moet hij van de rechter blijven. Behalve met zijn trauma kampt de man met diverse verslavingen.

Een vertrouwenspersoon van de veteraan had 1-1-2 gebeld. Toen de agenten bij het huis van de ex-militair kwamen, zei de veteraan: „Ik heb 37 mensen gedood, hoeveel hebben jullie er gedood?”

Tijdens het proces zei de man dat hij zich vrijwel niets herinnert van het incident, hij sprak van „een zwart gat” in zijn geheugen.