Het manuscript zelf ziet er op het eerste gezicht niet zo bijzonder uit – het lag vrijdagmiddag in de expositieruimte van de Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag in een vitrine. Het handschrift heeft dan ook geleden onder de meer dan 600 jaar die verstreken sinds het rond 1400 in Brugge werd vervaardigd.

De inhoud van het manuscript is echter van grote waarde: voor een groot aantal Middelnederlandse teksten vormt het de enige bron, zoals van het beroemde lied ”Egidius, waer bestu bleven?”. Daarbij: de 147 wereldse en christelijke liederen in het manuscript zijn voorzien van een muzieknotatie, het eerste handschrift waarin dat het geval is.

Die muziek heeft de in 2010 overleden musicologe Ike de Loos de nodige hoofdbrekens gekost, zo bleek tijdens de presentatie van de tweedelige kritische uitgave van het Gruuthuse-handschrift (uitg. Verloren; ISBN 978908704; 80 euro). Want reconstrueer uit die eenvoudige streepjes maar eens een melodie. Dat De Loos daarin toch geslaagd is, bleek toen zanger Bram Verheijen het beroemde lied ”Aloeette, voghel clein” in de aula van de KB ten gehore bracht.

Lange tijd is gedacht dat het verzamelhandschrift –dat vernoemd is naar de 15e-eeuwse bezitter Lodewijk van Gruuthuse– toegeschreven moest worden aan Jan Moeritoen, op basis van een theorie waar in de jaren 60 van de vorige eeuw de dichter Klaas Heeroma zich sterk voor maakte toen hij een uitgave van het handschrift verzorgde. Moeritoen is echter in de nieuwe editie de grote verliezer, aldus prof. dr. Frank Willaert (Universiteit Antwerpen), die over de stand van het Gruuthuse-onderzoek sprak. „Niet Moeritoen, maar Jan van Hulst, die een grote rol speelde in het culturele leven van Brugge rond 1400, is de duivelskunstenaar die deze unieke verzameling gebeden, liederen en gedichten heeft verzorgd.”

In de nieuwe wetenschappelijke editie, waaraan vijftien jaar is gewerkt, verzorgde dr. Herman Brinkman van het Huygens ING de inleiding en de teksten. Volgens hem is met de ruim 1300 pagina’s tellende uitgave niet het laatste woord in het onderzoek naar het unieke manuscript gezegd. „Maar volgende onderzoekers hebben met deze uitgave wel vaste grond onder de voeten. Mijn hoop is dat de Gruuthuse-studie zal bloeien als nooit tevoren.”